________________
स्याद्वादमञ्जरीके अवतरण ( १) न हि वै सशरीरस्य प्रियाप्रिययोरपहतिरस्ति । अशरीरं वा वसन्तं प्रियाप्रिये न स्पृशतः ॥
[छान्दोग्य उपनिषद् ८-१२] यावदात्मगुणाः सर्वे नोच्छिन्ना वासनादयः । तावदात्यन्तिकी दु:खव्यावृत्तिन विकल्प्यते ।। धर्माधर्मनिमित्तो हि संभवः सुखदुःखयोः । मुलभूतौ च तावेव स्तंभौ संसारसद्मनः ॥ तदुच्छेदे च तत्कार्यशरीराद्यनुपप्लवात् । नात्मनः सुखदुःखे स्तः इत्यसो मुक्त उच्यते ॥ इच्छाद्वेषप्रयत्नादि भोगायतनबंधनम् । उच्छिन्नभोगायतनो नात्मा तैरपि युज्यते ॥ तदेवं धिषणादीनां नवानामपि मूलतः । गुणानामात्मनो ध्वंसः सोऽपवर्गः प्रतिष्ठितः ।। ननु तस्यामवस्थायां कीदगात्मावशिष्यते । स्वरूपकप्रतिष्ठानः परित्यक्तोऽखिलैर्गुणः ।। ऊर्मिषटकातिगं रूपं तदस्याहुर्मनीपिणः । संसारवंधनाधीनदुःखक्लेशाद्यदूपितम् ॥ कामक्रोघलोभगवंदंभहर्षा-ऊमिपटकमिति ।
[जयन्त-न्यायमंजरी पृ. ५०८] सूत्रं तु सूचनाकारि ग्रंथे तन्तुव्यवस्थयोः ।
[हेमचन्द्र-अनेकार्थसंग्रह २-४५८] उपकृतं बहु तत्र किमुच्यते सुजनता प्रथिता भवता चिरम् [ ] कारणं द्विविधं ज्ञेयं वाह्यमाभ्यन्तरं बुधैः । यथा लुनाति दात्रेण मेरुं गच्छति चेतसा॥ [लाक्षणिक] नागृहीतविशेषणा विशेष्ये वुद्धिः [ *सुखमात्यन्तिकं यत्र बुद्धिग्राह्यमतीन्द्रियम् । तं वै मोक्षं विजानीयाद् दुष्प्रापमकृतात्मभिः ।। [भगवद्वीता] वरं वृन्दावने रम्ये क्रोष्ट्रत्वमभिवांछितम् । न तु वैशेषिकी मुक्ति गौतमो गन्तुमिच्छति ॥ [ ] मोक्षे भवे च सर्वत्र निस्पृहो मुनिसत्तमः [ ] नळूमि य छाउमथिए नाणे [ आवश्यक पूर्व विभाग ५३९] पुण्यपापक्षयो मोक्षः
[ आगमवचन]
श्लोक ९ सर्वगतत्वेऽप्यात्मनो देहप्रदेशे ज्ञातृत्वम् । नान्यत्र शरीरस्योपभोगायतनत्वात् । अन्यथा तस्य वैयर्थ्यात् [श्रीधर-न्यायकन्दली ] *नानात्मनो व्यवस्थातः 1 [वैशेषिकसूत्र ३-२-२०] आकाशोऽपि सदेशः सकृत्सर्वमूर्ताभिसंबंधार्हत्वात्
[ द्रव्यालंकार
