________________
३६७ આ ઉપસર્ગના સંબંધથી ધાતુ, અનુભવના અનુરોધથી અર્થાન્તરમાં લઈ જવાય છે, અર્થાત અર્થાન્તરમાં વર્તે છે. જેમ “ કાળે આ ધાતુનો હરણ કરવું એવો અર્થ હોવા છતાં ઉપસર્ગના સંબંધથી અન્યાન્ય અર્થમાં વર્તે છે. જેમ વિહાડા અથવા સારું ગમન, સાહિત્રિભોજન, સંહા નાશ, મહા(તાડન, પ્રતિહા-દ્વારપાળનું કામ. રા.
(3) કોઈ ઉપસર્ગ ઘાતુના અર્થનો બાધ કરે છે. જેમકે-ષિ અત્યામ, પ્રતિતિ, અહીં ગતિ અર્થનો બાધ કરી, નિષેધ અર્થને કહે છે.
કોઈક ઉપસર્ગ ધાતુના મૂળ અર્થને અનુસરે છે, જેમકે – “હું અને બીજો અધ્યયન કરે છે. આ ધાતુ ગધિની સાથે જ આવે છે, પરંતુ તેનો કાંઈ અર્થ વિશેષ નથી.
કઈક ઉપસર્ગ ઘાતુના મૂળ અર્થને વિશેષિત કરે છે, જેમકેલુપથી૬ પા પ્રપતિ –સારું પકાવે છે. અહીં ઇ ઉપસર્ગ પાકની વિશેષતા જણાવે છે.
કોઈ ઉપસર્ગ નકામો પ્રયોગ કરાય (વપરાયો છે. જેમકેન્દ્ર તી' ધતિ –જાય છે, ધનો કશો અર્થ નથી, તેમ અવશ્ય યોગવાળો પણ નથી. એ ॥ इति दशमे परिशिष्टे सम्पादक-पन्यासश्रीदक्षविजयगणि
संकलितं उपसर्गकृतधात्वर्षविशेषनिरूपणं समाप्तम् ॥ एकादशमे परिशिष्टेऽनुस्वारादिनिरूपणम्
नकारजावनुस्वारपञ्चमी धुटि धातुषु ।
सकारजः शकारश्चेट्टिवर्गस्तवर्गजः ॥१॥ ધાતુમાં ધુટ્સશક વર્ગનો અલર પર છતાં, જે અનુસ્વાર કે વર્ગનો પાંચમો અસર દેખાતો હોય, તે નાના સ્થાનમાં થયેલો સમજવો. જેમ
