________________
૨૪ : *ક્ષ
संस्कृत-धातुकोष ( ૫૦ સેટ ઋતિ ) ૧ હણવું. ૨ પીડવું, દુખ દેવું. ૩ હણવા માટે યત્ન કર. ૪ પીડવા માટે યત્ન કરે.
૫ શાંત હોવું. ૬ શાંત કરવું. ઋક્ષિ (૧ ૫૦ ટુ ઋક્ષિળોતિ) ઉપર પ્રમાણે અર્થ. * (૬ ૫૦ સે ઋતિ) ૧ સ્તુતિ કરવી, સ્તવના કરવી.
૨ પ્રશંસા કરવી, વખાણવું. ૩ ઢાંકવું. ૪ રેકવું, કાબૂમાં રાખવું. ૫ શૈભવું. ૬ ચળકવું. * (૬ ૫૦ સેટ છતિ ) ૧ ઇન્દ્રિય ખેટી પડી જવી.
૨ ઇન્દ્રિયનું બળ ઘટી જવું. ૩ મેહ પામવે. ૪ મૂછિત થવું. ૫ ઘટ્ટ થવું. ૬ કઠણ થવું. ૭ મજબૂત થવું. ૮ જવું. (૨ મા સે તે ) ૧ કમાવું. ૨ ઉત્પન્ન કરવું. ૩ પામવું, મેળવવું. ૪ ઊભું રહેવું. ૫ સ્થિર થવું. દ સ્થિર કરવું. ૭ બલવાન હોવું. ૮ બલવાન કરવું. ૯ જીવવું. ૧૦ જવું. ન્ન (ના *તે ) ૧ ભૂજવું. ૨ શેકવું. [૩] * (૮ ૩૦ સે ઊંતિ-ગળું, ઋળોતિ-ઋતે ) જવું. [x] ** (૨ ૫૦ લે તીરે) ૧ નિંદા કરવી. ૨ કલંક દેવું. ૩ ઠેષ
કરે. ૪ હરિફાઈ કરવી. ૫ સમર્થ હોવું. ૬ દયા રાખવી. ૭ કૃપા કરવી. ૮ મુશ્કેલીથી અમલ ચલાવો. ૯ જવું.
* ત્રત્ ધાતુ થકી વર્તમાના, વિધ્યર્થ, આજ્ઞાર્થ અને હ્યસ્તની વિભક્તિ તથા વર્તમાન-કૃદંતના વિષયમાં કર્તરિ પ્રયોગમાં ફેર પ્રત્યય અવશ્ય લાગે છે; તે સિવાય ફંગ વિકલ્પે લાગે છે.
સત્ ધાતુ પરપદી છે, પરંતુ તેને જ્યારે હું પ્રત્યય લાગે ત્યારે તે આત્મને પદી થાય છે; અને તેના ત્ર ને ગુણ થતું નથી. જેમકે વર્તમાના–ચત ભવિયતી–તે વિધ્યતે. ગતિંસ્થતિ ઇત્યાદિ.
