________________
प्रथमः सर्गः
९७
जो अकेला ही दश हजार धनुर्धारियों के साथ युद्ध कर सकता है वह भीम आपके कारण (आपकी कृपा से, आपकी मूढ़ता से ) धूलि-धूसरित होकर पर्वतों में इधर-उधर भटक रहा है और आप हाथ पर हाथ रखे बैठे हैं, सत्य की रक्षा कर रहे हैं।
घण्टापथ-परिभ्रमन्निति । लोहितचन्दनोचितः उचितलोहितचन्दनः । 'वाहिताग्न्यादिषु' इति साधुः। अभ्यर रक्तचन्दन इत्यर्थः । 'अभ्यस्तेऽप्युचितं न्याय्यम्' इति यादवः । महारथो रथचारी । उभयत्रापि प्रागिति शेषः । अद्य तु रेणुरूषितो धूलिच्छुरितः । पादाभ्यामतति गच्छतीति पदातिः पादचारी । 'अज्यतिभ्यां च इत्यनुवृत्तौ 'पादे च' इत्यौणादिक इन्प्रत्ययः । 'पादस्य पदाज्यातिगोपहतेषु' इति पदादेशः। अन्तर्गिरि गिरिष्वन्तः। विभक्त्यथेऽव्ययीभावः । 'गिरेश्च सेनकस्य' इति विकल्यात् समासान्ताभावः। परिभ्रमन् अयं वृकोदरो भीमः। सत्यधनस्य इति सोल्लुण्ठवचनम् । अद्यापि सत्यमेव रक्ष्यते न तु भ्रातर इति भावः । तवेति शेषः । मानसं नो दुनोति कच्चित् न परितापयति । 'कच्चित्कामप्रवेदने' इत्यमरः । स्वाभिप्रायाविष्करणं कामप्रवेदनम् ॥ ३४॥ विजित्य यः प्राज्यमयच्छदुत्तरान् कुरूनकुप्यं वसु वासवोपमः। स वल्कवासांसि तवाधुनाहरन् करोति मन्युन कथं धनञ्जयः॥३५।। ___अनु -वासवोपमः यः उत्तरान् कुरून् विजित्य प्राज्यम् अकुप्यं वसु अयच्छत्, सः धनब्जयः अधुना वल्कवासांसि आहरन् तव मन्यु कथं न करोति ।
श०-वासवोपमः = इन्द्रतुल्य, इन्द्र के सदृश । यः = जो ( अर्जुन), जिस (अजुन) ने। उत्तरान् कुरून् = उत्तर कुरु देश (जनपद) को, मेरु पर्वत के उत्तर में स्थित कुरु नामक देश (जनपद) को । विजित्य = जीतकर, अपने अधिकार में करके । प्राज्यम् = विपुल, प्रचुर, प्रभूत । अकुप्यं = सुवर्ण रजतादि। वसु = धन को। अयच्छत् = दिया था, प्रदान किया था, प्रदान करता था। समधनब्जयः वह धन को जीतने वाला अर्जुन । अधुना =
