________________
७४
किरातार्जुनीयम् त्वत्त्वत्तः एष्यतोरागमिष्यतीः। धातूनामनेकार्थत्वादुक्तार्थसिद्धिः। अथवाङ्पूर्वः पाठः । 'एत्येधत्यूठसु' इति वृद्धिः । 'लुटः सद्वा' इति शतृप्रत्ययः । 'उगितश्च' इति ङीप् । 'आच्छीनथोर्नुम्' इति विकल्पान्नुमभावः । भियो भयहेतून् । विपद इत्यर्थः । चिन्तयति आलोचयत्येव । स एवाहअहो बलवद्विरोधिता दुरन्ता दुष्टावसाना। सार्वभौमस्यापि प्रवलैः सह वैरायमाणत्वमनर्थपर्यवसाय्येवेति तात्पर्यम् । सामान्येन विशेषसमर्थनरूपोऽर्थान्तरन्यासः ॥ २३ ॥ कथाप्रसंगेन जनैरुदाहृतादनुस्मृताखण्डलसूनुविक्रमः । तवाभिधानाद' व्यथते लताननः स दुःसहान्मन्त्रपदादिवोरगः ॥२४॥
अ०-कथाप्रसंगेनजनैः उदाहृतात् दुःसहात् तवाभिधानात् मन्त्रपदात् अनुस्मृताखण्डलसूनुविक्रमः नताननः उरगः इव कथाप्रसंगेन जनः उदाहृतात् दुःसहात् तव अभिधानात् अनुस्मृताखण्डलसू नुविक्रमः सः नताननः ( सन् ) व्यथते ।
श०-कथाप्रसंगेनजनः = विषवैद्यों (कथाप्रसंग = वार्ता अथवा विषवैद्य) में जो श्रेष्ठ लोग हैं उनके द्वारा, विषवैद्यों ( सपेरों) में इन जन अर्थात् श्रेष्ठ जनों (लोगों) के द्वारा । उदाहृतात् = उच्चारित, उच्चारण किए हुए। दुःसहात् = असह्य, अत्यन्त कठोर । तवाभिधानात् = तायं (त)
और वासुकि (व) के नाम से युक्त, ताय (गरुड ) तथा वासुकि (नागराज) के नाम वाले। मन्त्रपदात् = (विष दूर करने वाले) मन्त्र के पद से | अनुस्मृताखण्डलसूनुविक्रमः = स्मरण कर लिया है इन्द्र (आखण्डल ) के अनुज (सूनु = पुत्र अथवा अनुज ) के पक्षी (वि = पक्षी) के पादविक्षेप (क्रम) को जिसने ऐसे, इन्द्र के अनुज (उपेन्द्र = विष्णु ) के पक्षी (वाहनभूत गरुड) के पादविक्षेप (पादप्रहार आक्रमण) का स्मरण कर लेने वाले । नताननः = मुख (फण) को नीचे किए हुए। उरग इव = सर्प की तरह । कथाप्रसंगेन = बातचीन (वार्तालाप) के प्रसङ्ग में, विचारगोष्ठियों के प्रसङ्ग में | जनैः = लोगों के द्वारा । उदाहृतात् = उच्चारण