________________
चरकसंहिता-भा० टी० । . चौलाईका शाक। रूक्षोमदविषनश्चप्रशस्तोरक्तपित्तनाम् ।
मधुरोमधुरःपाकेशीतलस्तण्डुलीयकः ॥ ९२॥ चौलाईका शाक रूक्ष, मदविकार तथा विषविकारनाशक, रक्तपित्तमें हितकारी, रस तथा पाकमें मधुर एवम् शीतल होताहै ॥ ९२॥
मण्डूकपर्यादिशाकोंके गुण । . मण्डूकपर्णीवेत्रागंकुचेलावनतिक्तकम् । कोटकावल्गुजको पटोलंशकुलादनी।वृषपुष्पाणिशाष्टिाकेवूकंसकटिल्लकम॥९३॥ नाडीकलायंगोजिह्वावा कंतिलपर्णिका । कुलकंकर्कशनिम्बं
शाकंपर्पटकञ्चयत् । कफपित्तहरांतिक्तंशीतंकटाविपच्यते॥१४॥ - मण् कपर्णी (ब्राह्मी ) वेतकी कोपल,कुचेला (विद्धकर्णी ), वनतिक्तक,ककोडाके फल, वल्गुज (बनमूल ), पटोल, शकुलादानी (कंचटशाक ), वृष ( अडूसा या ऋषभक) के फूल,शारैष्ठा (महाकरंज ), केबूक, करैला, नाडी, मटर, गोभी, वडीकटेरीके फल, तिलपर्णी, कुलक ( करैलीकी जाति),छोटा ककौडा, नीम, पर्पट ये सव कफपित्तनाशक, कडुए, शीतल एवम् पाकमें कटु होतेहैं ॥ ९३ ॥ ९४ ॥
सूप्य शाकोंके गुण । सर्वाणिसूप्यशाकानिफञ्जीचिल्लीकतुम्बुकः ॥ आलुकानिचसर्वाणिसपनाणिकटिञ्जरः । शणशाल्मलिपुष्पाणि कर्बुदारः सुवर्चला ॥ ९५ ॥निष्पावःकोविदारश्चपत्तुरश्चाखुपर्णिका । कुमारजीवोलोहाकपालङ्कयामारिषस्तथा ॥ ९६ ॥ कलम्बोनालिकाश्मयुःकुसुम्भवृकधूमको । लक्ष्मणश्चप्रपुन्नाडोनलिनीकाकुवेरकः ॥ ९७ ॥लोणिकायवशाकञ्चकूष्माण्डकमवल्गुजः। यातुकःशालकल्याणीत्रिपर्णीपीलुपर्णिका ॥ ॥९८ ॥ शाकंगुरुचरूक्षञ्चप्रायोविष्टभ्यजाति । मधुरंशीतवीर्यञ्चपुरीषस्यचभेदनम् ॥ ९९ ॥ । सब प्रकारके सूप्यशाक (मटर, सेम आदि ), फंजी, चिल्लिक, तुंवा, सब प्रकारके आलू तथा आलुओंके पत्र, कटिंजर, सण तथा सेमरके फूल, सफेद कचनारकी कली, सुवर्चला ( हुलहुल), सेमरके फूल, लालकचनार,पत्तूर, मूसाकर्णी,