________________
(५)
११ वर्षप्रबोधः
उच्छ्रिङ्खलात्किं खलतो न विभ्येत्सभ्यस्तथेभ्यः परमार्थनाशात् । नाशाय नाशा किमुवर्धनीया श्रुत्याविहनिस्य सवर्णतायाम् ॥ ६ ॥ काठिन्यभाजो हृदयेखलस्य कावक्रता शृङ्खलमस्य नाङ्गे | भारक्षमस्यापि न सोऽप्रवेत्रः सुमेधसाऽकारि सवेधसापि ॥ ७ ॥ इत्यनेन पद्येन काववर्येण प्रौढ पाण्डित्यं दर्शितम् । ११ अध्यात्म शास्त्रविषयकोऽयग्रन्थः ।
११ ज्योतिःशास्त्रविषयकोऽयं ग्रन्थः । अस्मिन् ग्रन्थे ज्योतिर्विषयाधिकारा त्रयोदश संख्याकाः दर्शिता, यथा- देशाधिकारः वाताधिकारः देवाधिकारः संवत्सराधिकारः वत्सर निरूपणाधिकारः, अयनमा सपक्षनिरूपणाधिकारः, वर्ष राजकथनाधिकारः, मेघगर्भकथनाधिकारः, तीथीफल कथनाधिकारः, सूर्याचार कथ, नाधिकार : ग्रहणविमर्शनाधिकारः, द्वारचतुष्टयकथनाधिकारः, शकुननिरुपणाधिकारःतथा ग्रन्थकारेणा न्यान्यपि मतान्तर विषयाणि दर्शितानि । तथा ग्रन्थान्तवर्षस्य शुभाशुभ ज्ञानाय गौतमीयविद्या जपादिविधिना सह दर्शिता ।
१२ लघुत्रिषष्टशलका पुरुषचरित्रम्
अस्य ग्रन्थस्य निर्माण कालो न दर्शितः, किन्तुविजयरत्नसूरि समयो दर्शितः । श्रीमत्तपागणविभुः प्रसरत्प्रभावः प्रद्योतते विजयतः प्रभनामसूरिः तत् पट्टपद्मतरणिर्विजयादिरत्नः स्वामिगणस्थ महसाविजितद्युरत्न ॥ ९९ ॥ तच्छासने जयति विश्वविभासनेऽभूद् विद्वान् कृपादिविजयोः दिवि सेव्यमानः । शिष्योऽस्य मेघविजयायवाचकोऽसौ ग्रन्थः कृतः सुकृतला भकृतेऽत्र तेनः ॥ १०० ॥ इत्यनेन पद्येन रचना समयः स्पष्टः । ग्रन्थश्लोक प्रमाणानि एकपद्येन दर्शितानि, यथा-
अनुष्टुभां सहस्राणि त्रिणिसार्धानिमानतः । ग्रन्थोऽयं वर्षबोधाख्यो यावन्मेरुप्रवर्तताम् ॥
अयं ग्रन्थः हीन्दिभाषायां पण्डित भगवानदासेन बिकानेरस्थले मुद्रापितः । प्रथममपि संस्करणद्वयं भिन्नभिन्नस्थले मुद्रापितमासीत् । तन्मध्ये तस्याभिप्रायो न प्रकटितः । अधुना यद् प्रकाशितं तत्संशोध्य मुद्रापितः ॥
१२ अस्मिन् ग्रन्थे चतुर्विंशति तीर्थकराः, द्वादश चक्रवतीं, नववासुदेवः, नवबलदेवः, एते सम्भूय सर्वे लिषष्टी महापुरुषाभवन्ति । चात्र महापुरुषाणां सम्पूर्ण जीवन चरित्रं व्यधायि । अस्य ग्रन्थस्य हेमचन्द्र सूरिणा ३६००० लोकप्रमाणं,
"Aho Shrutgyanam"