Page Text
________________
सन्नन्तप्रयोगविचारः ] :
व्युत्पत्तिवादः ।
( ३१९ )
विशिष्टान्वयानुपपत्तिः, तत्र परम्परया विशेष्यान्वयि सोमक्रयव्यक्तेः परम्परया विशेषणान्वयिव्यक्त्यभेदवत् प्रकृतेपि परम्परयोभयान्वयिकर्मव्यक्त्यभेदोऽक्षत एवेत्युच्यते ?, तदा 'भोजनकृतिर्भवतु पाकश्च भवतु इतिसमूहालम्बने - .च्छामादाय ' पाकश्चिकीर्ष्यते ' इति प्रयोगस्य कालान्तरीयकृतिविषयतामा - दाय दुर्वारतैव ।
5
7 L
विषयितासंबन्धेनच्छाविशेषणीभवत्कृतिव्यक्तिकर्मत्वस्यैव तदिच्छान्वयिनि कर्मण्यऽन्वयान्नायमतिप्रसङ्ग इति चेत् ?, तथापि तदिच्छाकाले ' पाक इदानीं न त्क्रयहेतुत्वाद् आरुण्यस्य च गोपरिच्छेदकत्वेन गोद्वारा क्रयहेतुत्वात् ) विशेष्यान्वयितावच्छेदकावच्छिन्ने - साध्यतात्वावच्छिन्ने साध्यतालरूपेण साध्यतारूपे तृतीयार्थे विशिष्टान्त्रयस्य- आरुयविशिष्टाया गोः किं वा गोद्वाराऽऽरुण्यस्य ( गवारुण्ययोरुभयोः ) अन्वयानुपपत्तिर्नास्ति-उभयोरपि साध्यतयोः साध्यतालावच्छिन्नत्वात् साध्यतात्वेन रूपेणैक्याच्च तत्र गोः साध्यतायां साध्यतायाः सोमक्रयेऽन्वयः, आरुण्यस्यच गवि गोः साध्यतायां साध्यतायाः सोमक्रयेऽन्वयः किं चारुण्यस्य परिच्छेदे परिच्छेदस्य गवि गोः सोमक्रयेऽन्वयः इत्येवं परम्परयाऽन्वये सत्यपि विशेष्यान्वयि =गवान्वयि सोमक्रयव्यक्तेः विशेषणान्वयि = आरुण्यान्वयि सोमक्रयव्यक्तेश्चाभेदवत् प्रकृते-' पाकश्चिकीर्यते ' इत्यत्रापि कृतेः स्त्रनिरूपितविषयतायां तस्याश्च पाकेऽन्वय इच्छायाश्च स्वनिरूपितविषयतायां तस्या अपि पाके एवाश्रयतासंबन्धेनान्त्रय इत्येवं परम्परासंबन्धेनेच्छाकृत्युमयान्वयिकर्मव्यक्तेः - पाकव्यक्तेरभेदोस्त्येवेति तत्रेच्छायास्तत्परतन्त्रकृतेश्वान्वयसंभवान्न -काचिदनुपपत्तिरित्याशयेनाशङ्कते - यदि चेति । शम् 99 अथास्तु इत्यत्र ज्ञेयम् । परिहारमाह - तदेति, यदि परम्परयोभयान्वयिपाकव्यक्तेरेकत्वमुच्यते तदा ' भोजनकृतिर्भवतु 'पाकश्च भवतु' इतिसमूहालम्बनज्ञाने कृतिविषयत्वं भोजनेस्ति पाके तु केवलमिच्छाविषयत्वमेवास्ति अथापि कालान्तरीयपाकविषयक कृतिविषयतामादाय तादृशकालान्तरीयकृतेर्विषये वर्तमानेच्छायाविषये च पाके कयाचित्परम्परया कृतीच्छयोरुभयोरप्यन्वयसंभवेनोक्तसमूहालम्बनेच्छा दशाया. मपि ' पाकचिकीर्ष्यते ' इतिप्रयोगापत्तिः स्यादेव न चैतदिष्टम् - कृतीच्छयोरुभयोरपि पाकविषयकयोर्वर्तमानतादशायामेव ' पाकश्चिकीते ' इतिप्रयोगस्येष्टत्वादित्यर्थः ।
,
66
"Aho Shrutgyanam"
,
ननु ' पाकश्चिकीर्ष्यते ' इत्यत्रेच्छाया धात्वर्थविशेष्यत्वमते विषयितासंबन्धेनेच्छायां विशेषणीभूता या कृतिस्तादृशकृतिकर्मत्वस्यैव तदिच्छान्वयिनि कृतीच्छाम्बयिनि कर्मणि= पाकेन्वय इष्टोऽस्ति न विच्छायामविशेषणी भूतकृतिकर्मत्वस्यापि तथा च कृतेरवर्तमानत्वे ह्यवर्तमानकृतेर्वर्तमानेच्छायां विषयितासंबन्धेन विशेषणत्वासंभवादेवोक्तसमूहालम्बनेच्छादशायां पाकविषयककृत्यभावे पाकश्चिकीर्ष्यते ' इतिप्रयोगस्यापत्तिर्नास्ति, वर्तमानैव च कृतिर्वर्तमानेच्छायां विशेषणं स्थादिति पाकविषयकयोः कृतीच्छयोर्वर्तमानत्वे तु ' पाकश्चिकीष्यते ' इतिप्रयोग इष्ट एवेत्याशङ्-कते - विषयितेति । अत्रापि दोषमुद्घाटयति- तथापीति, तदिच्छाकाले उक्तसमूहालम्बनेच्छा-दशायां पाकविषयकेच्छायाः सत्त्वेपि पाकविषयककृतेरसत्त्वात् ' पाक इदानीं न चिकीर्ष्यते '
| SR No. | 009523 |
| Book Title | Vyutpattivada Adarsha Vyakhya |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudarshanacharya |
| Publisher | Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 668 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 20 MB |