Page Text
________________
(११२)
सादर्श:
[ प्रथमाकारकेतदप्यसत्- प्रत्य गतार्थविशेष्यकशान्दबोधे व्यभिचारवारणाय तादृशोपस्थितिवैशिष्टयस्य तादृशोपस्थितिजन्यतावच्छेदककोटावऽवश्यं निवेशनीयतया त. दनुत्तरशाब्दबोधे चैत्रादेर्शानादिभिशेष्यतया भाने तादृशकारणवावस्याकिंचित्क. रत्वात् तादृशानुपूर्वीघटकादिधातुजन्यज्ञानाद्युपस्थितिचैत्रादिरूपावशेष्योपस्थिसंभवेन स्वीकर्तव्यत्यातू चैत्रे च तादृशकारणबाधात् तिपूजन्योपस्थितेरसत्वात् चत्रस्य तिबर्थवाभावात् चैत्रस्य ज्ञान वशेष्यतया मानानुपपत्तिस्तदवस्थेव. मुख्यार्थ प्रयोगस्थलेऽन्यादृशकार्यकारणभावाश्रयणे गौत्वात् । यतश्चोक्तरीत्या चैत्रे. विशेष्यतासंबन्धेन प्रत्यय( तिम् )जन्योपस्थितेरसत्त्वेन चैत्रस्य धात्वर्थनिष्टप्रकारतानिरूपितविशेष्यता न संभवति तिर्यस्य च संभवत्यातः 'जानाति । इत्यादानाख्यातस्याश्रयत्वार्थकत्वं स्त्रीकार्य तथा च ' जानाति' इत्यत्राख्यातेनाश्रयताया उपस्थितो तस्यामाश्रयतायां विशेग्यतासत्त्वेन तादृशविशेष्यतासंबन्धेनोपस्थितिरप्यस्ति शाब्दबोधोप्यतीत्युक्त कार्यकारणभावोप्युपपन्नः 'निरूपितरूसंबन्धेन ज्ञानवत्याश्रयता' इत्येवं धात्वर्थप्रकारकाख्यातार्थाश्रयताविशेष्यकश्च शाब्दबोधः स्वीकार्य इति ‘पचति ' इत्यादाविव ' जानाति , इत्यादायप्याख्यातस्य सार्थक्यं प्राप्तमति सर्व सुस्थमित्यर्थः ।। ___ आख्यातम्य निरर्थकत्वप्रतिपादनाय संसर्गतावादी 'जानाति ' इत्यादी धात्वर्थज्ञानप्रकारकचैत्रविशेष्यको प्रतिपिपादयषुरुक्तं परिहरति- तप्यसदिति । 'ज्ञाधात्वर्थप्रकारकान्ययबोधं प्रति ज्ञाधात्वव्यवहितोत्तरतिप्त्वादिप्रकारकज्ञानजन्योपस्थितेः समानविशेष्यताप्रत्यासत्या हेतुत्वम् । इत्येवमुक्तरीत्या सामान्यतः कार्यकारणभावो न संभवति- 'जानन् ज्ञाता ' इत्यादौ ज्ञाधात्वर्थज्ञानप्रकारकचैत्रविशेष्यको बोधो विशेष्यतासंबन्धेन शत्राद्यर्थे चैत्ररूपाश्रये जायते चैत्रस्य प्रत्ययार्थत्वेन विशेष्यत्वात् तत्र चैत्रे तिज्ञानजन्योपस्थितिस्तु नारयेव 'जानन् ' इत्यादौ तिबो ऽभावादिति व्यभिचारः प्राप्त इति तादृशव्यभिचारधारणाय तादृशोपस्थितिवैशिष्टयस्य ( कारणाव्यहितोत्तरत्वस्य ) तादृशोपस्थितिजन्यतावच्छेदककोटौ ( कार्यतावच्छेदककोटौ । निवेशः कर्तव्यो यथा- ज्ञाधातोः पाकादौ लक्षणास्थले 'आख्यातार्थकृत्युपस्थित्यव्यवहितोत्तरत्वविशिष्टबाधात्वर्थपाकादिप्रकारकशाब्दबोधत्वावच्छिन्नं प्रति ज्ञाधातूत्तरवर्तमानाख्यातजन्यकृत्युपस्थितिः कारणम् । इयेवं विशिष्य कार्यकारणभावो वक्तव्यत्तथा च 'जानन् ' इत्यादिवाक्यजन्यबोधे न व्यभिचार आख्यातार्यकृत्यु स्थित्युत्तरत्वाभावाद् आख्यातजन्यकृत्युपस्थितिजन्यवाभावाच्च, एवम् 'जानाति चैत्रः । इत्यत्र ' आश्रयतासंबन्धेन ज्ञानवांश्चत्रः । इत्याकार तदनुत्तरशाब्दबोधे= तिरज्ञानजन्यकृत्युपस्थित्यनुत्तरशाब्दबोधे चैत्रस्य ज्ञानविशेष्यतया माने तादृशकारणबाधस्प= शाधातूत्तरतिपक्षानजन्योपस्थितिरूपकारणबाधस्याऽमिचित्करत्वात- तिप्रज्ञानजन्योपस्थितेस्तिबर्थकृतिविशेष्यकशाब्दबोध प्रति कारणत्वेपि चत्रविशेष्यकशाब्दबोधं प्रति कारणत्वमेव नास्ति पेनात्र चैत्रस्य तिपोपस्थिर भावे झापालथज्ञाननियतया भानं न सात् किं तु सादृश= चत्रो जानाति ' इत्यानीपटवामाधाजन्य ज्ञानोपस्थिति रूपविशेप्योपस्थितिकोन्यताकनादिघटि
"Aho Shrutgyanam"
| SR No. | 009523 |
| Book Title | Vyutpattivada Adarsha Vyakhya |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudarshanacharya |
| Publisher | Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 668 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 20 MB |