Page Text
________________
मेदान्वयवादः ]
व्युत्पत्तिवादः
न च स्वत्वादेः प्रकारतामतेपि स्वत्वादिनंबन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकराजाद्यभावविशिष्टपुरुषादिवैशिष्ट्यबोधे तथाविधसामय्याः प्रतिबन्धकताधिक्यन गौरवम्, तत्संसर्गतामते तादृशसामग्र्याः स्वत्वादिसंबन्धावच्छिन्न प्रतियोगित्ताक - राजाद्यभाववत्तानिश्वयाभावघटिततथा तत्सत्त्वे कारणविरहादेव तथाविधप्रत्यक्षच प्रतिबध्यत्वमिति पृथगेव प्रतिबध्यप्रतिबन्धकभावे वक्त ये नान्यादृशप्रत्यक्षस्थलीयप्रतिबन्धकत्वेन त्वन्मते निर्वाह इत्यत्र नवीनप्रतिबध्यप्रतिबन्धकभावकल्पनया स्वन्मते गौरवमस्त्येव । प्रकारतामते त्वत्र शाब्दबोधसामग्र्याः प्रतिबन्धकत्वकल्पनाभावः प्रथममेव प्रदर्शितः ।
उपदर्शितविशिष्टवैशिष्ट्यबोधस्त्र ( प्रत्यक्ष ) प्रकारकेच्छाबहादु पदर्शितविशिष्टवैशिष्ट्यबोधोपपत्तये अन्यत्रान्यविधप्रत्यक्षेच्छानामुत्तेजकतया तादृशेच्छायामसत्यां चान्यादृशविषयताया एव प्रतिबध्यतावच्छेदकत्वोपगमावश्यकत्वादित्यन्वयः । घटप्रत्यक्षेच्छाया घटप्रत्यक्षमात्रोत्तेजकत्वं भवति न तु पटादिप्रत्यक्षोत्तेजकत्वमपि तथा चोक्तवैशिष्टयप्रत्यक्षेच्छायां सत्यां घटप्रत्यक्षेच्छायां चासत्याम् उक्तवैशिष्ट्य प्रत्यक्षमेव भवति न घटप्रत्यक्षमिति घटप्रत्यक्षस्य प्रतिबध्यत्वं घटप्रत्यक्षनिष्ठविषयतायाश्च प्रतिबध्यतावच्छेदकत्वं न तुक्तवैशिष्ट्यप्रत्यक्षस्य प्रतिबध्यत्वं तनिष्टविषयतापाश्च प्रतिबध्यतावच्छेदकत्वमिति स्वीकार्यम्, तथा चात्र पृथगेव प्रतिबध्यप्रतिबन्धकभावापत्त्या संसर्गतामते गौरवमनिवार्यम् ।
6
संसर्गतावादी प्रतिबन्धा प्रकारतामते दोषमुपपादयति- न चेति, यथा मम संसर्गतावादिनः राजस्वत्वाभाववान् पुरुषः सुन्दरः 7 इत्याकार कविशिष्टवैशिष्ट्यावगाहिप्रत्यक्षं प्रति C राज्ञः पुरुषः ' इत्याकारकशाब्दसामग्रयाः पृथक् प्रतिबन्धकत्वकल्पनापत्त्या गौरवमस्ति तथा तव प्रकारतावादिनोपि स्वत्वसंबन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताको यो राजाभावस्तद्विशिष्टे पुरुषे सुन्दरत्ववैशिष्टचावगाहिनम् -' स्वत्वसंबन्धेन राजाभाववान् पुरुषः सुन्दरः . इत्याकारकविशिष्टवैशिष्ट्या वगाहिनं प्रत्यक्षं प्रति तथाविधसामग्र्या: 'राज्ञः पुरुषः ' इत्याकारकशाब्दबो-
सामयाः पृथगेव प्रतिबन्धकत्वकल्पनापत्त्या गौरवमस्त्येवेति साम्यम् । मम संसर्गतामते तु नात्र प्रतिबन्धकत्वकल्पनापत्तिरित्याह-- तत्संसर्गतामत इति । तत्संसर्गतामते स्वत्वस्य संसर्गता - मते तु ' राज्ञः पुरुषः ' इत्यनेन ' स्वत्वसंबन्धेन राजवान् पुरुषः ' इत्येव बोधो जायते एतच्छा-दबोधं प्रति च ' स्वत्वसंबन्धेन राजाभाववान् पुरुषः ' इत्येव बाधोस्ति, बोवसामन्याश्च बाधा - भावघटितत्वमपेक्ष्यते एवेति तादृशसामग्र्याः राज्ञः पुरुषः इत्याकारकशब्दबोधसामय्याः स्वत्वादिसंबन्धावच्छिन्नप्रतियोगिता कराजाद्यभाववत्तानिश्चयाभावघटिततया - 'स्वत्व संबन्धेन राजाभाववान् पुरुषः' इत्याकारकवाधनिश्चयस्याभावेन घटिततया तत्सत्त्वे - ' राज्ञः पुरुषः ' इत्याकाराब्दबोधसामग्र्या उक्तबाधाभावघटिताया: सत्त्वे कारणविरहादेव - 'स्वत्त्वसंबन्धेन राजाभाव'वान् पुरुषः सुन्दरः' इत्याकारकवैशिष्टयप्रत्यक्षं प्रति ' स्वत्वसंबन्धेन राजाभाववान् पुरुषः, इत्याकारक विशिष्टविशेषणज्ञानस्य कारणत्वमस्ति ततु नास्ति उक्तशाब्दबोधसामय्या एतद्विशिष्टविशेषणज्ञानाभावघटितत्वादिति कारणाभावात्स्वयमेव तथाविधप्रत्यक्षस्य = 'स्वत्वसंबन्धेन राजामा
"Aho Shrutgyanam"
(१५)
,
| SR No. | 009523 |
| Book Title | Vyutpattivada Adarsha Vyakhya |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudarshanacharya |
| Publisher | Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 668 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 20 MB |