________________
व्याप्तिपञ्चकविवृतिः ।
३१
घटत्वसाधारणैकनिरूपकतामादाय घदभिघडत्वत्वादित्यादावव्यातितादवस्थ्यमितिवाच्यं घटेघटत्व रूपत्वाद्धरत्वेच घटत्वत्वरूपत्वादूर्घट मेदाभावत्वरूपानुयोगिताया उभयत्रैक्यस्वक्कृित्याभावत्वव्याप्यानुयोगितावच्छिन्नत्वं प्रतियोगितायांनिरूपकतायाञ्च निवेशनीयम् उभयावृत्तिधर्म्मावच्छिन्नत्यस्वावाच्यमेवश्च वह्निमान्धूमादित्यादौ पूर्वोक्तयुक्त्यादोषाभावेन उक्तरूरीत्यानिरूपकत्वप्रवेशो न कार्यः किन्त्वनुयोगिताविशेषावच्छिन्ननिरूपकतायामिवशिष्टसताभाववान्
गुणत्वादित्यन्नाव्याप्तिवारणाय साध्यनिष्ठप्रतियोगिता निरूपकत्वावच्छिन्नत्वं प्रवेशनीयमिति विभाव्यते तदाऽनुयोगित्वविशेषावच्छि नत्वप्रवेशार्थमेवतादृशनिरूपकतोक्तिरिति सामानाधिकरण्यानुयोगित्वविशेषावच्छिन्नत्वेऽप्रवेश्य स्वावच्छेदकावच्छिन्नत्वस्य प्रवे. शेकते न वैयर्थ्यशङ्कापीति द्रष्टव्यम् ॥
प्रमेयसाध्यकज्ञानत्वादिहेतुक.
साध्य सामान्योयत्वाप्रवेशे हेतुतावच्छेदकसम्वन्धावच्छिन्नवृ. तित्वीय स्वरूपसम्वन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावनिवेशस्य क्ष्यमाणस्यानुसन्धाने समवायेन स्थले कालिकसम्बन्धावच्छिन्नसाध्याभावाभावस्यापि साध्यरूपतया तत्प्रतियोगितावच्छेदककालिकमादायाप्यव्याप्तिः वक्ष्यमाणस्थाननुसन्धाने तु समवायेन प्रमेयसाध्यकद्रव्यत्वप्रकारकप्रमाविशेष्यत्वादेिहेतावव्याप्तिव्यध्या अथसाध्यसामान्यीयत्वश्च स्वानि.
व
रूपकयावत्साध्यकत्वस्वानिरूपकयत्किञ्चित्साध्यकभिन्नत्वन्तदपेक्षया
साध्ये साध्यतावच्छेदकसम्बन्धेनवृत्तित्वस्य लघुतया तदेव विवक्षणीयं कालिकसम्बन्धावच्छिन्न साध्याभावाभावस्यातिरिक्तस्य स. मवायेनावृत्तित्वादितिचेन कालिकेन प्रमेयस्य साध्यतायां जन्यत्वादिहेतावव्यात्पापत्तेः कालिकसम्बन्धावच्छिन्नसाध्याभावस्यापि कालिकेत वृत्तित्वादित्यलम्पल्लवितेन ॥ ० ॥
ननुसाध्याभावाधिकरणनिरूपिताभावएव व्याप्तिरस्तु किंवृत्तितुरत्व प्रवेशेनेति चेन्न वह्नन्यभावाधिकरणधूमावच्छिन्नप्रतियोगिता. निरूपितावच्छेदकत्वस्य धूमे सत्त्वेनाव्यात्यापत्तेः नचहेतुतावच्छेदकसम्बन्धावच्छिन्नवृत्तित्वीय स्वरूपसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावस्य विवक्षितत्वेन नाव्याप्तिसम्भव इति वाच्यम् तत्सम्बन्धावच्छिन्ना