Siddhanta Lakshan Tattvaloka

SR No.: 009520
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya
Publication Year: 1925
Total Pages: 202
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 6 MB

Page 183

सिद्धान्तलक्षणतत्वालोकः ।
ताविशिष्टसंसर्गतासामान्येवेतिविवक्षणीय न्तेनपर्वतीयसंयोगेनवहस्साध्यतायां धूमेव्यभिचारिणि कालिकसंयोगोभयसम्बन्धेनधूमसाध्यकवन्हौ चव्यभिचारिणि साध्यतानिरूपित संसग्र्गतावच्छेदकसंयोगत्वावच्छिन्नत्वस्य महानसानुयोगिक संयोगेकालिकेऽपिचस
त्वेन वह्नद्यभावस्यलक्षणाघटकत्वेननातिव्याप्तिः ॥
प्रथमं सामान्यपदमिति, अत्रसाध्यतावच्छेदकसम्बन्धनिरूपितवृतितानवच्छेदकत्वमेवतादृशोभयत्वेविवक्षणीय नतुतादृशोभयाभावे साध्यतावच्छेदकसम्बन्धत्वव्यापकत्व ङ्गौरवादितितुचिन्त्यम् ॥
तथैवाव्याप्तिरतइति, नचसर्वत्रासम्भवसम्भवेऽव्यातिदानमनुचितमितिवाच्यं विशिष्टधीनियामकस्यैव संसर्गत्वे संयोगसम वायदेशिककालिक दिक्कतविशिषणतानामेव संसर्गत्वंन तत्सम्ब न्धावच्छिन्नवृत्तिताविशिष्टस्य तं नैव सत्वाभ्युपगमेनच सत्तावृत्तित्वविशिष्टप्रमेयत्वसाध्यकसत्तात्वेऽव्याप्त्यभावात् । सत्वानुयोगिकत्वस्यसाध्याभावप्रतियोगिकत्वस्यच स्वरूपमात्र एवसत्वेन तन्निष्ठत दुभयाभावस्य स्वरूपेविरहात् । केचित्तुवहिधूमोभयवान्धूमादि त्यत्राव्याप्तेनप्रसक्ति रुभयत्वावच्छिन्नप्रतियोगिकत्वस्य सम्बधनिष्ठस्याप्रसिद्धोरेतिवदन्ति ।
वह्निधूमोभयसाध्यकसद्धे तावव्याप्त्यभावम्मनसिनिधायाह,
न
१७५
द्वेतौनाव्याप्तिरिति-सद्धेतुत्वरूपलक्ष्यतावच्छेदकसामानाधिकरण्ये.
लक्षणासत्वमत्र नाव्याप्तिपदार्थ स्सद्धेतावित्यस्यानन्वयापत्ते रपितुलक्षणा सत्व न्तत्रसद्धेतावित्यस्यावच्छेदकावच्छेदेनान्वयो
स·
ऽसतिबाधकेऽवच्छेदकावच्छेदेनान्वयस्यैवव्युत्पन्नत्वादित्यसम्भवपरतैववोक्तग्रन्थस्येत्यपिकश्चित् ॥
अभावान्तरेति, तद्वदाभावेत्यर्थः तद्वदप्रतियोगिकत्व तदूर्घटानु योगिकत्वयोस्तादात्म्यसम्बन्धे सत्वेन विशिष्टप्रसिद्धेरितिभावः ॥०॥
कालिक तादात्म्यान्यतरसम्बन्धेनसाध्यतास्थले
स्याप्रसिद्धिरिति । सामान्याभावमपहायेति,
प्रकृताव्याप्तिवारणासंम्भवः स्यादिति ॥ नचमहाकालाभावमादायैवाव्याप्तिवारणंसम्भवति महाकालप्रतियोगिकत्व महाकालानु योगिकत्वोभयोस्तादात्म्येसत्वेन तयोर्वैशिष्ट्यप्रसिद्धेरितिवाच्यं
"Aho Shrutgyanam"
ऽभावस्यतादृश
ननूभयाभावापेक्षयायदिविशिष्टाभा