________________
30
ਤਪੋ-ਮਾਰਗ ਗਤੀ ਅਧਿਐਨ
ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਚਾਰਿੱਤਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਪ ਵੀ ਮੋਕਸ਼ ਲਈ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਤਪ ਬਾਰੇ ਬੜੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਪ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ : ਅੰਦਰਲਾ ਤਪ ਤੇ ਬਾਹਰਲਾ ਸਰੀਰਿਕ ਤਪ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਤਪਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸ ਕੇ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੰਦਰਲੇ ਤਪ ਨਾਲ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਤਪ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ? ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤਪਾਂ ਦੇ ਛੇ ਛੇ ਭੇਦ ਹਨ। ਹਰ ਭੇਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਸ਼ੁੱਧ ਭਿਕਸ਼ੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਤਪੱਸਿਆ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਪ ਕਰਮ ਨਿਰਜਲਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੀ ਮੋਕਸ਼ ਹੈ।
.
337