________________
ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੱਦਸਥ : ਇਸ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਪੱਦਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨਰਵ (2872-16) ਅਤੇ ਯੋਗ ਸ਼ਾਸਤਰ (8/1-80) ਵਿਚ ਮੰਤਰ ਪੱਦਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੈ।
ਰੁਪਸਥ : ਇਸ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਅਰਿਹੰਤ ਜਾਂ ਵੀਰਾਗ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰੁਪਾਤੀਤ : ਇਸ ਧਿਆਨ ਸਹਾਰੇ ਰਹਿਤ ਸਿਰਫ ਆਤਮਾ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਵਾਲ, ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੋਵੇ, ਤਿੰਨਾਂ ਵਿਚ ਏਕਤਾ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਧਿਆਨ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ : ਧਿਆਨ ਸਤਕ ਵਿਚ ਮਰਿਆਦਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਯੋਗੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖੇ :
(1) ਭਾਵਨਾ : ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਚਾਰਿੱਤਰ ਤੇ ਵੈਰਾਗ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ।
(2) ਪ੍ਰਦੇਸ : ਇਕਾਂਤ ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਸ਼ਰਾਬੇ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਹੋਵੇ।
(3) ਕਾਲ : ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇ। (4) ਆਸਣ : ਠੀਕ ਤੇ ਸੁਖਾਲਾ ਆਸਣ ਹੋਵੇ। (5) ਆਲੰਬਨ : ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਹਾਰਾ ਜ਼ਰੂਰੀ।
(6) ਕਰਮ : ਸਥਿਰ ਰਹਿਣ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਕਈ ਕਰਮ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। (7) ਧਿਆਏ : ਧਿਆਨ ਠੀਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੋਵੇ!
299