________________
ਉਪਦੇਸ਼ ਰਤਨ ਕੌਸ਼
ਸਲੋਕ 19 : ਯੋਗ ਸਮੇਂ ਤੇ ਬੋਲਣਾ, ਬਹੁਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾੜੇ ਮਨੁੱਖ
ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਚ ਖਾਸ ਫਰਕ
ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਸਭ ਕਾਰਜ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਟੀਕਾ :
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗ ਸਮੇਂ ਤੇ ਯੋਗ ਗੱਲ
ਕਰੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਬੇ-ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਗੱਲ ਬੇ-ਸਮੇ ਹੋਈ ਵਰਖਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਇਸ
ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਲਣਾ (ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਹੈ। ਤੈਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
| ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹਨ। ਸੱਚਾ
ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਦਾ ਮੰਗਲ ਕਲਿਆਣ ਅਤੇ ਭਲਾ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਬੁਰਾ ਮਨੁੱਖ
ਆਪਣੀ ਬੁਰਾਈ ਛੱਡਦਾ, ਚੰਗਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਅੱਛਾਈ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਚੰਗੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਮਾੜੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਵਾਸਤਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਾੜਾ ਮਨੁੱਖ ਭਰੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਝੂਠੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਮਨੁੱਖ
ਵਿਵੇਕ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਟ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ
ਕਰੋਧ, ਦਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਆਖੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਖਿਮਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ
ਹੈ। ਖਿਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਕਾਰਨ ਜੀਵ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਸੰਵਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਤੀਸਰੀ ਗੱਲ ਆਚਾਰਿਆ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਆਖੀ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗਾ
ਮਨੁੱਖ ਮਾੜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਦਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ
ਵਿਚ ਫਰਕ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਝਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਵੇਕਪੂਰਨ ਵਰਤਾਓ
24
