________________
ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਸਭ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਆ ਭਾਵ ਰੱਖੋ। ਦਿਆ ਸੁਚੱਜੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ।
(27) ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਹਿੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਅਹਿੰਸਾ ਪੂਰਵਕ ਧਰਮ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਹੈ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸੂਰਜ ਦੇ ਛੁਪਣ ਵੇਲੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰੇ। ਕੋਈ ਮੂਰਖ ਹਿੰਸਾ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਧਰਮ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਕਮਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਸੱਪ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੱਪ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਜ਼ਹਿਰ ਹੀ ਉਗਲੇਗਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਤੋਂ ਤਾਂ ਅਧਰਮ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਦਿਆ (ਹਿਮ) ਨਹੀਂ। ਮਨੁੱਖ ਮੋਹ ਕਾਰਨ ਠੱਗਿਆ ਮਨੁੱਖ ਬਦ ਹਜ਼ਮੀ ਦਾ ਰੋਗੀ ਹੋ ਕੇ ਅਰੋਗ ਹੋਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਕੋਈ ਅਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਦੋਸਤੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਝਗੜਾ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਜਿਸ ਪਕਾਰ ਕੋਈ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਆਸ ਲੈ ਕੇ ਤਾਲਪੁਟ ਜ਼ਹਿਰ ਖਾ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਕਿਵੇਂ ਬਚੇਗਾ ? ਤਾਲਪੁਟ ਦੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਉਸ ਜੀਵ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਅਧਰਮ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਧਰਮ ਨਹੀਂ। (ਤਾਲਪੁਟ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਵਰਨਣ ਪੁਰਾਤਨ ਆਗਮ ਨਿਰਯਵਾਲਿਕਾ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਜ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਜਾਂ ਸੂਰਮੇ ਆਪਣੀ ਅੰਗੂਠੀ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ (ਤਾਲੂ) ਲੱਗਣ ਸਾਰ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਤਾਲਪੁਟ ਜ਼ਹਿਰ ਆਖਦੇ ਹਨ।)
(28)
