________________
ਸਮਣ ਸੂਤਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ (1) ਲਿੰਗ ਜੱਨਿਆ (2) ਸ਼ਬਦ ਜਨਿਆ (ਧੂੰਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਅੱਗ ਦਾ ਗਿਆਨ ਲਿੰਗ ਜੰਨਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਗਿਆਨ ਸ਼ਬਦ ਜਾਨਿਆ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਗਮਾਂ (ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ) ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੈ।
(679)ਇੰਦਰੀਆਂ ਤੇ ਮਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਗਿਆਨ ਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਆਖਣ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਇੰਦਰੀ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਅਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨ ਹੀ ਮਤੀ ਗਿਆਨ ਹੈ। (ਭਾਵ ਜੋ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਮਝਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ)।
(680)ਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨ, ਮਤੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਤੀ ਗਿਆਨ, ਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹੋ ਦੋਹਾਂ ਗਿਆਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਪੂਰਵ ਸ਼ਬਦ ‘ਪ੍ਰ’ ਧਾਤੂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਸ਼ਰੁਤ ਦਾ ਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਤੀ ਗਿਆਨ ਪੂਰਵ (ਪਹਿਲਾਂ) ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮਤੀ ਪੂਰਵਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਰੁਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।
(681)ਦਰੱਵ, ਖੇਤਰ, ਕਾਲ ਅਤੇ ਭਾਵ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਨਾਲ ਰੂਪੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਇਕ ਦੇਸ਼ (ਹਿੱਸਾ) ਜਾਣੂੰ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅਵਧੀ ਗਿਆਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੀਮਾ ਗਿਆਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। (1) ਭਵ ਪ੍ਰਤੱਯ ਅਤੇ ਗੁਣ ਪ੍ਰਤੱਯ
138
