________________
ਸਮਣ ਸੂਤਰ (682)ਜੋ ਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਜੀਵ ਦੇ ਚਿੰਤਿਤ (ਸੋਚ) ਅਚਿੰਤਤ ਨਾ ਸੋਚ) ਅਰਧ ਚਿੰਤਤ ਥੋੜ੍ਹੀ ਸੋਚ ਆਦਿ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ ਯ ਗਿਆਨ ਹੈ।
(683) ਜੋ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇਕ ਸ਼ੁੱਧ, ਸਮੁੱਚੇ, ਖਾਸ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਅਰਥ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਇਕ ਹੈ। ਇੰਦਰੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਰੇ ਗਿਆਨ ਫਾਲਤੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਇਕੱਲਾ ਹੈ। ਮੈਲ, ਕਲੰਕ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਹੈ। ਸਭ ਕੁਝ ਦਾ ਜਾਣਕਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮੁੱਚਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੌਈ ਗਿਆਨ ਹੋਰ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਖਾਸ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਦੇ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਅਨੰਤ ਹੈ।
(684) ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਅਲੋਕ ਨੂੰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਭੂਤ, ਭਵਿੱਖ, ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ।
(ਅ) ਪ੍ਰਤੱਖ ਪਰੋਖ ਪ੍ਰਮਾਣ
(685)ਜੋ ਗਿਆਨ ਵਸਤੂ ਸੁਭਾਵ ਦਾ ਸਹੀ ਰੂਪ, ਸੱਖਿਅਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ (1) ਪ੍ਰਤੱਖ (2) ਪ ਸ਼।
'
139 .
