________________
“ਮਨੀ ਅਤੇ ਜੋਤੀ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਰੋਧ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਹ ਧਾਰੀ ਜੀਵ ਵੀ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਕਰੋਧ ਰੂਪੀ ਹਿ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬੁੱਧੀ, ਅਕਲ, ਗੰਭੀਰਤਾ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਸੱਭ ਪ੍ਰਭਾਵਹੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ॥7-8॥
“ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਜਮ ਵਿੱਚ ਸਮੇਰੂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਗੰਭੀਰ ਸਾਰਵਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਫਿਰ ਵੀ ਕਰੋਧ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਧੂੜ ਨਾਲ ਲਿਬੜਿਆ ਹੋ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਰਹੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ॥9॥
“ਜਿਵੇਂ ਮਹਾਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਸੱਪ ਅਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਦਰਖਤ ਨੂੰ ਡੱਸ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਕੁਰ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟਦੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਾਂ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਡੱਸਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜੱਦ ਉਹ ਜੀਵ ਕਰੋਧੀ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ ਵਿਅਰਥ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਹਾਨ ਬੱਲਸ਼ਾਲੀ ਤੱਪਸਵੀ ਵੀ ਕਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਤੱਪਸੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਰੋਧ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। 10-11॥
“ਗੰਭੀਰ ਤਪਸਿਆ ਰਾਹੀਂ ਜੋ ਪ੍ਰਾਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਕਸ਼ਟ ਸਾਧਨਾ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕਠਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਰੋਧ ਅਗਨੀ ਉਸ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਭਸਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਸੁਕੀਆਂ ਲਕੜਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ॥12॥
“ਕਰੋਧ ਰਾਹੀਂ ਆਤਮਾ ਅਪਣੇ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਜਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਥ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕਰੋਧ ਨੂੰ ਵੀ ਜਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਰੋਧ ਕਾਰਨ ਤੀਖਾ ਵੈਰ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਰੋਧ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪੱਤਨ ਦਾ ਕਾਰਣ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ॥13॥
“ਕਰੋਧ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਾਣੀ ਮਾਤਾ, ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਧੂ ਰਾਜਾ ਜਾਂ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ॥14॥
[94]
