________________
| ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਉਸਦੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂਤਰ ਹਨ ।
ਡਾਂ, ਉਪਰੋਕਤ ਉਤਪੱਤੀ, ਸਥਿੱਤੀ 'ਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ | ਤਿੰਨਾਂ ਗੁਣਾ ਵਿਚੋਂ ਜੋ ਮੂਲ ਵਸਤੂ ਸਦਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ
ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ “”” ਆਖਦੇ ਹਨ । ਜੋ ਪੈਦਾ ਤੇ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਪਰਿਆਏ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਕੰਗਣ ਤੋਂ ਹਾਰ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੋਨੇ ਵਿਚ ਸੋਨਾ ਵੀ ਹੈ ਕੰਗਣ ਤੇ ਹਾਰ ਪਰਿਆਏ । ਤ੍ਰ ਦੀ , ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਹਰ ਵਸਤ ਨਿੱਤ ਹੈ ਤੇ ਪਰਿਆਏ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਨਿੱਤ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਰ ਪਦਾਰਥ ਇਕੱਲਾ ਨਾ ਤਾਂ ਨਿੱਤ ਹੈ , ਅਤੇ ਨ ਹੀ ਅਨਿੱਤ । ਫਲ ਸਰੂਪ ਨਿੱਤ ਨਿੱਤ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਨਾ ਹੀ ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦ ਹੈ ।
ੴ ਸਤ ਅਤੇ ਅਸੱਤ ਨਾਸ਼ਵਾਨ) ਇਹੋ ਸਿਧਾਂਤ ਸੱਚ ਤੇ ਅਸੱਤ ਦੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ । ਕਿੰਨੇ ਫਿਰਕੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਵਸਤੂ ਸੱਤ ਹੈ”। | ਦੂਸਰੇ ਫਿਰਕੇ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਵਸਤੂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਸੱਤ” (ਨਾਸ਼ਵਾਨ) ਹੈ । ਦੋਹਾਂ ਪਾਸੇ ਵਾਕ ਯੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸੰਘਰਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਸਤੁ ਸਤ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸਤ ਵੀ । ਅਰਥਾਤ ਹਰ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਵੀ ਤੇ ਨਹੀਂ ਵੀ । ਆਪਣੇ ਸਰੂਪ ਤੋਂ ਹੈ ਪਰ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਸਰੂਪ ਤੋਂ ਨਹੀਂ । ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਿਤਾ, ਪਿਤਾ ਰੂਪ
[ ੭੯ ]
