________________
ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਮੰਨਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਹਰਜ ਨਹੀਂ, ਕਿ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ : ਈਸ਼ਵਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸੋਨੇ ਵਿਚੋਂ ਮੈਲ ਕੱਢ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਫੇਰ ਸ਼ੁੱਧ ਸੋਨਾ ਆਖਣ ਵਿਚ ਕੀ ਹਰਜ ਹੈ ? ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਆਦਮੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਹਰ ਜੀਵ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸੁਤੰਤਰ ਹੈ ਤੇ ਫਲ ਭੋਗਣ ਵਿਚ ਵੀ ਸੁਤੰਤਰ ਹੈ । ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ।
ਝੀ ਕਰਮ: ਸਿੱਧਾਂਤ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਪੱਖ
ਮਨੁੱਖ ਜਦ ਕਿਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਕਈ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੇ ਕਸ਼ਟ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਚੰਚਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਤਵ ਤੋਂ ਬੇ-ਮੁੱਖ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਸੰਗੀ-ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸਮਝਣ ਦੀ ਭੁੱਲ ਤਕ ਕਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ । ਸਿੱਟ ਵਜੋਂ ਅੰਦਰਲੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਭੁਲਕੇ ਬਾਹਰਲੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। | ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਤੇ ਠੀਕ ਰਾਹ ਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ | ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਭਾਰੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ । ਇਹ ਗੁਰੂ
[ ੯੭ ] .. .
