________________
ਲਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ) ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰਕੇ ਭਾਵ ਮੋਕਸ਼ ਅਤੇ ਵ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਹੁਣ ਦੇਹ ਰਹਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੋਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲਈ ਸਿਰਫ ਅਦਿੱਖ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰਤਖ ਆਦਰਸ਼ ਦੀ ਹੈਸਿਅਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਮਿਤ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਅਰਿਹੰਤਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਘਾਤੀ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਵ ਮੋਕਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਅਜੇ ਉਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਕਰਮ ਭਾਵ ਅਘਾਤੀ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋਣ ਤੇ ਦੂਵ ਮੋਕਸ਼ (ਅਸਲ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਣਾ ਤੈਹ ਹੈ। ਪਰ ਅਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਦ ਸਿਧਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦਾ ਵੇੜਾ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਤਖ ਨਮਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਅਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਠੀਕ ਠੀਕ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਹਿੱਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕ੍ਰਿਆਵਾਨ, ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਨਮਿਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਅਰਿਹੰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ (ਸਿਧਾਂ) ਦੀ ਘੱਟ ਪਦਵੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਿਧਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਮਸਕਾਰ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਕਰਕੇ ਨਮਸਕਾਰ ਮੰਤਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇਕ ਸਹੀ ਅਤੇ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਅਪਣੇ ਲਈ ਉਪਾਦਾਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਲਈ ਨਮਿਤ ਦੀ ਇਸ ਦੋਹਰੀ ਭੁਮਿਕਾ ਦੇ ਠੀਕ ਪਾਲਣ ਦੇ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤਾਂ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਦੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਠੀਕ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਗਿਆਨ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਤੱਦ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਦ ਸਾਨੂੰ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਵਸਤੂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ, ਉਸ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਨ ਧਰਮ ਹੋਣ ਆਦਿ ਦਾ ਠੀਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਅਨੁਭੁਤੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਤੱਤਵ ਦਾ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਰਧਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਿਅਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮਹਾਵੀਰ ਕਿਤਾਬੀ ਆਦਮੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉਹ ਇਕਲੇ ਤੱਤਵ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਲਈ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚਿੰਤਨ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾ ਰਾਹੀਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਨਹੀਂ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ
15
