________________
ਕੇਵਲ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਭੂਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭੱਵਿਖ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਤੋਂ ਅਨਛੋਹਿਆ ਹੋਵੇ। ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਸਾਰ ਹੀ ਜੀਵ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਘਾਤੀ ਕਰਮਾਂ (ਮੋਹਨੀਆਂ, ਗਿਆਨਾ ਵਰਨੀ, ਦਰਸਨਾਂ ਵਰਨੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਾਏ) ਦਾ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਚਾਰ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨ ਮੋਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਕਾਇਆ ਕਰਮ ਭੋਗ ਕੇ ਜੀਵ ਸਿੱਧ ਬੁੱਧ ਤੇ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਅਰਿਹੰਤ, ਜਿੰਨ, ਸਰਵਗ, ਸਰਵਦਰਸ਼ੀ ਆਦਿ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਪੁਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਕੇਵਲੀ ਅਤੇ ਆਮ ਕੇਵਲੀ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 14 (ਦਿਗੰਬਰ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ 16) ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਦੀ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਤੀਰਥੰਕਰ ਤਿੰਨ ਗਿਆਨ (ਮਤੀ, ਸ਼ਰੂਤ ਅਤੇ ਅਵੱਧੀ) ਦੇ ਧਾਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੀਖਿਆ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਚੌਥਾ ਮਨਪ੍ਰਭਵ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਕੇਵਲੀ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ 24 ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ 34 ਅਤਿਸ਼ੈ ਅਤੇ 8 ਪ੍ਰਤੀਹਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜ ਕਲਿਆਣਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਵਰਗ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਹਾਜਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
VIII
