________________
ਸ਼ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਹਾਂ ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਸਾਧੂ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਦੇ 12 ਵਰਤ ਅੰਗੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਘਰ ਵਿਚ ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਮਹੱਤਵ ਸ਼ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਸਨਿਆਸ ਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮੁਨੀ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸ਼ਮਣ ਬਣਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ “ਵਿਭਾਵ (ਗਲਤ ਰਾਹ) ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ ਸੁਭਾਵ ਵਿਚ ਘੁੰਮਣਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਆਤਮ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸ਼੍ਰਮਣ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਦੀਖਿਆ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜੈਨ ਆਗਮ:
ਜੈਨ ਆਗਮਾ ਵਿਚ 11 ਅੰਗ, 12 ਉਪਾਗ, 6 ਛੇਦ, ਚਾਰ ਮੂਲ, ਦਸ ਪ੍ਰਕਿਣਕ ਆਦਿ 45 ਆਗਮ ਹਨ। ਜੋ ਸਰਵਗ ਅੰਤਿਮ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਣ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋਕ ਭਾਸ਼ਾ ਅਰਧ ਮਾਗਧੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਫਰਮਾਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੋਤਮ ਆਦਿ 11 ਗਨਧਰਾਂ (ਪ੍ਰਮੁੱਖ) ਚੇਲਿਆ ਨੇ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਅੱਜ ਕਲ ਪੰਜਵੇਂ ਗਨਧਰ ਸੁਧਰਮਾ ਸਵਾਮੀ ਦੀ ਆਗਮ ਵਾਚਨਾ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਗਨਧਰਾਂ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ, ਪ੍ਰਤੇਕ ਬੁੱਧ ਮੁਨੀਆਂ ਦੇ ਰਚੇ, ਸ਼ਰੁਤ (ਗਿਆਨ) ਕੇਵਲੀ ਅਤੇ 14 ਪੂਰਵਾਂ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰ ਆਚਾਰਿਆ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਵੀ ਆਗਮ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
II
