________________
ਭੂਮਿਕਾ )
ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਨ। 1. ਬਾਹਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ 2. ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਬਾਹਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ:
ਬਾਹਮਣ ਜਾਂ ਵੇਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਵੇਦ, ਉਪਨਿਸ਼ਧ, ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਪੂਰਾਣ, ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰਮਾਇਣ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਹਨ ਜੋ ਅੱਜ ਕਲ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਦਾ ਅੰਗ ਹਨ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਹਿਸਥੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮਹਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਵੇਦਾ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਵੱਰਗ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ, ਮਨੁਸਮ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, “ਅਗਨੀ ਹੋਤਰ ਯੱਗ ਆਦਿ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਿਸਥ ਸਰੇਸ਼ਟ ਹੈ’’ ਵੇਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਾਤ - ਪਾਤ, ਛੂਆ ਛੂਤ, ਪਸ਼ੂ ਬਲੀ ਆਦਿ ਕ੍ਰਿਆ ਕਾਂਡਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੈ। ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ:
ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਸਾਧੂ (ਮਣ) ਜੀਵਨ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਜਾਤ - ਪਾਤ, ਛੂਆ - ਛੂਤ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਬਾਹਮਣ ਕ੍ਰਿਆਕਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਧਰਮ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਹੈ।
| ਕਈ ਖੋਜੀਆਂ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਦੋ ਆਸ਼ਰਮ (ਬ੍ਰਹਮਚਰਜ ਤੇ
ਹਿਸਥ) ਹੀ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਚੰਹੁ ਪਾਸੇ ਫੈਲਿਆ, ਤਾਂ ਵਾਨਪ੍ਰਸਥ ਤੇ ਸਨਿਆਸ ਆਸ਼ਰਮ ਵੀ ਹਿੰਦੂ (ਬ੍ਰਾਹਮਣ) ਧਰਮ ਅੰਗ ਬਣ ਗਏ।
