________________
ਕਪਿਲ ਮੁਨੀ ਕਪਿਲ ਮੁਨੀ ਦਾ ਵਰਨਣ ਉਤਰਾਅਧਿਐਨ ਸੂਤਰ ਦੇ 8ਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਕੋਸ਼ਾਂਭੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜਿਸਸ਼ਤਰੂ ਦੇ ਕੋਲ ਕੱਸ਼ਯਪ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਨ ਵਿਦਵਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੋ 14 ਵਿਦਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜਾਣਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਮਾਨ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਕਪਿਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਚਾਨਕ ਕਪਿਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਰਾਜ ਪ੍ਰੋਹਤ ਦਾ ਪੱਦ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਾਹਮਨ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਪਿਲ ਪੜਿਆ ਲਿਖੀਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਦੂਸਰਾ ਵਿਦਵਾਨ ਚੁਨਣਾ ਪਿਆ। ਦੂਸਰਾ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਾਰੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਿਆ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ਬਾਹਮਨ ਰਾਜਭਵਨ ਤੋਂ ਅਪਣੇ ਘਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਯਪ ਦੀ ਪਤਨੀ ਯਸ਼ਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਯਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਪੁਰਾਣਾ ਜਮਾਨਾ ਯਾਦ ਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਫੁੱਟ ਫੁੱਟ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗੀ। ਕਪਿਲ ਨੇ ਅਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਰੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ! ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਨੇ ਆਖਿਆ, “ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਬਾਹਮਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਦੀ ਤੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਹੁਣ ਤੂੰ ਪੜਿਆ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਰਾਜੇ ਨੇ ਨਵੇਂ ਪਰੋਹਿਤ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ਆਈ ਹੈ। ਕਪਿਲ ਨੇ ਅਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ, “ਤੂੰ ਹੋਸਲਾ ਰੱਖ ਮੈਂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵਿਦਿਆ ਅਧਿਐਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਪੱਦ ਹਿਣ ਕਰਾਂਗਾ”। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਮਾਤਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਪਿਲ ਨੂੰ
[174]
