________________
ਰਾਸ, ਪਦਮਾਵਤੀ ਚੋਪਾਈ, ਸਥੁਲੀਭੱਦਰ ਫਾਗ, ਸ਼ਾਲੀਭੰਦਰ ਫਾਗ, ਸੀਤਾ ਰਾਮ ਚੋਪਈ, ਆਚਾਰੀਆ ਜੀਤ ਮਲ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਚੰਦਰਲੇਹ ਚਰਿਤਰ ਆਦਿ।
ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤੀ ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮਿਲ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ। ਇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਕਰਨਾ ਕਠਿਨ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਸਾਹਿਤ :
| ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੈਨ ਆਚਾਰੀਆਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਗੰਧਾਰ, ਹਿਮਾਚਲ ਦਾ ਵਰਨੇਣ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾ ਕੇ ਅਨੇਕਾਂ ਗਰੰਥਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਪੱਕੀ ਲਿਪੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਗੁਰਮੁਖੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਦੇਵਨਗਰੀ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਜੈਨ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਹਿਤ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਉਰਦੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਜੈਨ ਪੂਜਾਂ ਨੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਬੰਧੀ ਭਜਨ ਪੂਜਾ ਤੇ ਹੋਰ ਜੀਵਨ ਸੁਧਾਰ ਸਬੰਧੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਭੰਡਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਘ ਮੁਨੀ ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਖੇ ਮੇਘ-ਵਿਨੋਦ, ਮੇਘ-ਵਿਲਾਸ ਤੇ ਗੰਗਯਤਿ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਯਤੀ ਨਿਧਾਨ ਨਾਂ ਦੇ ਹਿਕਮਤ ਗਰੰਥ ਲਿਖੇ। ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਵਾਸੀ ਜੈਨ ਉਪ ਪ੍ਰਵਰਤਕ ਕਵੀ ਰਤਨ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦਨ ਮੁਨੀ, ਤੇਰਾਂ ਪੰਥ ਮੁਨੀ ਧਨ ਰਾਜ, ਸ਼੍ਰੀ ਚੰਦਨ ਮੁਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ੁਸੀਲ ਕੁਮਾਰ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਬਿਮਲ ਮੁਨੀ ਆਦਿ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ
ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਜੈਨ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਸ੍ਰੀ ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ ਤੇ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਜੈਨ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ , ਨੇ ਸੰਨ 1972 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਸ਼ੀ ਉਤਰਾ ਅਧਿਐਨ ਸੁਰਤ ਸ੍ਰੀ
103
