________________
ਨੀਲਕੇਸ਼ੀ, ਨਾਗਕੁਮਾਰ ਕਾਵਿ ਤੇ “ਉਦੈ ਨਨ ਕਥੇ ਜੈਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਯਸ਼ੋਧਰ ਕਾਵਿ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਵਾਮਨਮੁਨੀ ਦਾ ਮੇਰਮੰਦ ਪੁਰਾਣ, ਅਗਿਆਤ ਕਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਾਣ ਤੇ ਕਲਿੰਗੁਤੁਪਪਰਨਿ ਜੈਨ ਗਰੰਥ ’ਚ ਵਰਨਣਯੋਗ ਹਨ। ਛੰਦ ਸਾਸ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ‘ਯਾਪਰੁਗਲੰਕਾਰਿਕੈ ਵਿਆਕਰਣ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਨੇਮੀਨਾਥਮ ਤੇ ਨਲੂ, ਕੋਸ਼ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਿਵਾਕਰ ਨਿਘੰਟੂ, ਪਿੰਗਲ ਨਿਘੰਟੂ ਅਤੇ ਚੂੜਾਮਣਿ ਨਿਘੰਟੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕੀਰਣ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਤਰਿਤਰਾਦੀ ਅਤੇ ਤਿਰਕਲਮਬਗਮ, ਗਣਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਏਚੰਵੜਿ ਅਤੇ ਜਿਉਤਿਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਜਿਨੇਦਰ ਮੋਲੀ ਗਰੰਥ ਤਾਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਰਵ ਸਾਂਝੇ ਜੈਨ ਗਰੰਥ ਹਨ।
ਤੇਲਗੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਸਾਹਿਤ :
ਜਿਵੇਂ ਕਰਨਾਟਕਰ ਵਿੱਚ ਕੰਨੜ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਤਾਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਂਧਰਾ ਵਿੱਚ ਤੈਲਗੂ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਸਾਹਿਤ ਨਹੀਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਕਲਿੰਗ ਦੇ ਰਾਜਾ ਖਾਰਵੇਲ ਦੇ ਪੋਤੇ ਸੰਮਤਿ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਰਾਜਾਵਾਂ ਤੇ ਆਚਾਰੀਆਂ ਗੁਣਚੰਦਰ, ਆਚਾਰੀਆ ਵਸੂਚੰਦਰ, ਆਚਾਰੀਆ ਵਾਦਿਰਾਜ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧਜੈਨ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਂਧਰਾ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਖੂਬ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਈ. ਪੂਰਵ 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਜਾਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਖੰਡਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਜੈਨ ਆਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਜੈਨ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਤੈਲਗੂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗਰੰਥ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ, ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵਰਨਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਆਂਧਰਾ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਆਚਾਰੀਆ ਜਿਨ ਸੈਨ ਨੇ 783 ਈ. ਵਿੱਚ ਹਰਿਵੰਸ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਰਚਨਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਆਂਧਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਮਲਿਓ ਰੇਚਨਾ ਦਾ ਨਾਉਂ ਛੰਦ । ਸਾਸ਼ਤਰ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਮ ਦੇ ਮੰਨਣ
100
