________________
ਸਮਿਅੱਕ ਗਿਆਨ, ਸਮਿਅੱਕ ਚਾਰਿਤਰ, ਤੇ ਸਮਿਅੱਕ ਤਪ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਕਿਰਿਆ ਇਹ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਹਨ, ਕਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਕਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਅੱਠ ਭੇਦ ਹਨ।
1. ਗਿਆਨਾ ਅਰਨੀਆ ਸ਼ਰਮ - ਜਿਸ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਦੀ ਗਿਆਨ ਸਕਤੀ ਚਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਗਿਆਨਾ ਅਰਨੀਆ ਕਰਮ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਅੱਖ ਤੇ ਲੱਗੀ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਪੱਟੀ ਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਗਿਆਨਾ ਅਰਨੀਆ ਕਰਮ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਆਤਮਾ ਤੇ ਆਪਣਾ ਨਿੱਜ ਗੁਣ ਹੋਣ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਗਿਆਨਾ ਅਵਰਨ ਕਰਮ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਆਤਮਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਗਿਆਨ ਰਹਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਿਵੇਂ ਕਾਲੀਆਂ ਘਟਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਤੇ ਰਾਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਆਵਰਨੀਆ ਕਰਮ ਦੇ ਉਦੈ (ਟ) ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਚੇਤਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
2. ਵਰਨਾ ਅਰਨੀਆ ਕਮ - ਇਹ ਆਤਮਾ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ (ਵੇਖਣ) ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਢੱਕ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਕਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜੀਵ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਚਪੜਾਸੀ ਅਵਸਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਰਸ਼ਨਾਵਰਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ (ਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
3. ਵੇਨੀਆ ਕਰਮ - ਇਸ ਕਰਮ ਕਾਰਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਿਕ ਯੋਗ ਅਯੋਗ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਸੁੱਖ-ਦੁੱਖ ਦਾ ਵੇਦਨਾ (ਭੋਗਣਾ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਮ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹਿਦ ਲਿਬੜੀ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਵੀ ਇਹ ਕਰਮ ਹੈ।
4. ਮੇਥਨੀਆ ਕਰਮ - ਆਤਮਾ ਦੇ ਭਲੇ ਬੁਰੇ ਨੂੰ ਨਾ ਪਛਾਣ ਕੇ ਅਤੇ ਸੱਚ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਵਾਲਾ ਇਹ ਕਰਮ ਹੈ। ਮੋਹਨੀਆ . ਕਰਮ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਵੇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ
