________________
ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਹੈ। ਮਧ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਆਦਿ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਹੈ। ਅਧੋ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾਰਕੀ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੈ।
ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਲੋਕ ਨੂੰ ਅਨਾਦਿ, ਅਨੰਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਨਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੈ ਨਾ ਅੰਤ ਹੈ। ਅਨੰਤ ਕਾਲ ਤੋਂ ਇਹ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਨੰਤ ਕਾਲ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਤੱਤਵ ਅਨਾਦਿ ਤੇ ਅਨੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਰਾਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੋ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਅਨਾਦਿ ਅਨੰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਈਸ਼ਵਰ ਕਰਤਾ :
ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਈਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਈਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਕਰਤਾਵਾਦੀ ਜਾਂ ਜਗਤ ਦਾ ਕਰਤਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਈਸ਼ਵਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਸਦਾ ਤੋਂ ਸੀ ਤੇ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਸਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਕਰਤਾ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਰਤਾ ਮੰਨਣ ਤੇ ਉਸ ਕਰਤਾ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤਾਂ ਕਾਇਮ ਹੀ ਰਹੇਗਾ | ਜੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਰਤਾ ਈਸ਼ਵਰ ਹੈ ਤਾਂ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਕਰਤਾ ਕੌਣ ਹੈ ? ਈਸ਼ਵਰ ਜੇ ਸਵੈਮਭੂ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਸਵੈਤੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ । ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ? ਇਸ ਲਈ ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਜਗਤ ਦਾ ਕਰਤਾ, ਰਖਿਅਕ, ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਈਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਸਾਸ਼ਵੜ ਹੈ। ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਈਸ਼ਵਰ ਅਨੰਤ ਗਿਆਨ, ਅਨੰਤ ਦਰਸ਼ਨ, ਅਨੰਤ ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਪਨ ਹੈ। ਉਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਰਮ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਭਾਵ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਜੋ ਜੀਵ ਇਕ ਵਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਪਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਫੇਰ ਜਨਮ ਹਿਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਨਮ ਤੇ ਮਰਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਕਰਮ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਕਰਮ ਮੱਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਦਵਾਰਾ ਜਨਮ ਜਾਂ ਦੇਹ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਾਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ।
|
79
