________________
. ਸ਼ਵੇਤਾਂਬਰ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਆਚਾਰੀਆ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੈਨ ਧਰਮ ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਰਤਮਾਨ ਯੁੱਗ ਤੱਕ ਅਖੰਡ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਵੇਤਾਵੰਰ ਤੇ ਦਿਗੰਬਰ ਦੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਹਨ। ਸ਼ਵੇਤਾਵਰ ਵਿੱਚ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ, ਸਥਾਨਕ ਵਾਸੀ ਤੇ ਤੇਰਾਂ ਪੰਥੀ ਇਹ ਤਿੰਨ ਭੇਦ ਹਨ। ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਦੋ ਫਿਰਕੇ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ। ਦਿਗੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਲ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਸੱਤਗੁਣਾ ਗਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਦੇਵਗਣ, ਸੋਨਗਣ, ਦੇਸ਼ੀਗਣ, ਸੁਰਸਥਗਣ, ਬਲਾਤਕਾਰਗਣ, ਕਾਲੂਰਗਣ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਨਵਯੁਗਣ। ਯਾਪਨੀਆ ਸੰਘ, ਦਰਾਵਿੜ ਸੰਘ, ਕਾਸ਼ਟ ਸੰਘ, ਮਾਸ਼ੂਰ ਸੰਘ ਤੇਰਾਂਪੰਥ, ਬੀਸ ਪੰਥ ਅਤੇ ਤਾਰਣ ਪੰਥ ਆਦਿ ਵੀ ਹਨ।3 ਦਿਗੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ।
ਜੈਨ ਧਰਮ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ, ਉਪ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਸਾਰੇ ਜੈਨ ਨਮਸਕਾਰ ਮਹਾਂਮੰਤਰ, ਚੌਵੀ ਤੀਰਥੰਕਰ, ਧਰਮਅਧਰਮ ਆਦਿ ਛੇ ਦਰਵਾਂ, ਨੌਂ ਜਾਂ ਸਤ ਤਤਵਾਂ, ਅਹਿੰਸਾ, ਅਪਿਰਿਹਿ, ਅਨੇਕਤਾਵਾਦ, ਕਰਮਵਾਦ ਆਦਿ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੱਤਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਸੁਮੇਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ, ਉਪਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਤੱਤਵ ਸਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ।
ਪੂਜਕ ਹਨ : ਧਰਮ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਸਭਾਰ ਮਹਾਂਮੰਤਰ, ਅਹਿੰਸਾ,
|
35.
ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਪੰਨਾ 173-82
