________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: - 69
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
-
ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਰਸ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਰੂਪ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਗੰਧ ਰਹਿਤ
ਨਾ
ਹੈ, ਵਿਆਖਿਆ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਚੇਤਨਾ ਗੁਣ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਚਿੰਨ ਜਾਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਵ ਦੇ ਨਾ ਵਰਨ ਹੈ, ਨਾ ਗੰਧ ਹੈ, ਨਾ ਰਸ ਹੈ, ਨਾ ਸਪਰਸ਼ ਹੈ, ਨਾ ਰੂਪ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਹੈ, ਨਾ ਸੰਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਸਹਿਨਣ ਹੈ, ਨਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਨਾ ਦਵੇਸ਼ ਹੈ, ਮੋਹ ਹੈ, ਨਾ ਪ੍ਰਤਯ ਹੈ, ਨਾ ਕਰਮ ਹੈ, ਨਾ ਵਰਗ ਹੈ, ਨਾ ਵਰਗਨਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਸਪ੍ਰਧਕ ਹੈ, ਨਾ ਅਧਿਅਵਸਾਯ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਅਨੁਭਵ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਕੋਈ ਯੋਗ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਬੰਧ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਉਦੈ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਮਾਰਗਨਾ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਸਥਿਤੀ ਬੰਧ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਸੰਕਲੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਸੰਯਮ ਲਭਦੀ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਜੀਵਸਮਾਸ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਪੁਦਗਲ ਦਵ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮ ਹਨ।
ਨਾ
84
ਨਾ
-
ਨਾ
ਮਨ
‘ਪਰਮਾਤਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲੀ ਦੀ ਦਿਵਯ ਵਾਣੀ ਨਾਲ, ਮਹਾਮੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਚਨਾ ਨਾਲ ਅਤੇ ਇੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨ ਨਾਲ ਵੀ ਇਹ ਸ਼ੁੱਧ ਆਤਮਾ ਅਵੈਦਿਯ ਹੈ। ਭਾਵ ਵੇਦ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਅਰਥ ਸਵਰੂਪ ਹਨ। ਆਤਮਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਦਰੀਆਂ ਵਿਕਲਪ ਰੂਪ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਤਿੰਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਜੋ ਆਤਮ ਆਤਮਾ ਨਿਰਮਲ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹੀ ਆਦਿ ਅੰਤ ਰਹਿਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ। ਜੋ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਕੇਵਲ ਦਰਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਾਈ ਵਸਤੂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਨਹੀਂ ਖੁਦ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕੇਵਲ ਸੁੱਖ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਅਨੰਤ ਵੀਰਜ ਵਾਲਾ (ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲਾ) ਹੈ ਉਹ ਹੀ ਉੱਚਾ ਅਰਹੰਤ, ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਠੀ ਤੋਂ ਵੀ ਉੱਚਾ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਸਿੱਧ ਰੂਪ ਸ਼ੁੱਧ ਆਤਮਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੱਛਣਾ ਵਾਲੇ ਸਰਵਉੱਚ ਅੋਦਾਰਿਕ, ਵੈਕ੍ਰਿਯ, ਆਹਾਰਕ, ਤੇਜਸ਼ ਅਤੇ ਕਾਰਮਨ ਇਹਨਾਂ ਪੰਜ ਸਰੀਰਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਨਿਰਾਕਾਰ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੂਜਨ ਯੋਗ
