________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 189 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
| ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਵੈਦਿਕ ਸਿਧਾਂਤ | ਧਾਰਮਿਕ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਵੈਦਿਕ ਜਾਂ ਬਾਹਮਣ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਪੱਖੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਿਉਂਦਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਧਰਮ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਰਿਗਵੇਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਬਾਹਮਣ ਧਰਮ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਿਧਾਂਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਬਾਹਮਣ ਧਰਮ ਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮੰਨੇ ਗਏ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।
| ਬਹੁ ਦੇਵਤਾਵਾਦ ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਬਹੁ ਦੇਵਤਾ ਵਾਦੀ ਸੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਇਸ ਕਾਲ ਦੇ ਧਰਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ। ਵੈਦਿਕ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। 1. ਧੁਲੋਕ ਵਾਸੀ ਦੇਵ - ਜਿਵੇਂ ਧੂ, ਸੁਰਜ, ਸਵਰਿਤ, ਪੁਸ਼ਨ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ,
ਵਰੁਣ, ਮਿੱਤਰ, ਆਦਿਤਯ, ਅਸ਼ਵਨੀ ਅਤੇ ਊਸ਼ਾ। ਇਹ ਸਾਰੇ
ਦੇਵਤਾ ਜਯੋਤੀ ਮਾਨ ਦੇਵ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 2. ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਲੋਕ ਵਾਸੀ ਦੇਵ - ਜਿਵੇਂ ਇੰਦਰ, ਵਾਯੂ, ਮਰੁਤ, ਰੁਦਰ,
ਪਰਿਜੰਯ ਆਦਿ। 3. ਭੁ ਲੋਕ ਵਾਸੀ ਦੇਵ - ਅਗਨੀ, ਬ੍ਰੜ੍ਹਸਪਤੀ, ਸੋਮ, ਸਮੁੰਦਰ, ਸਰੀਤਾ
ਆਦਿ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਗਨੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਵਤਾ
ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟ ਕੁੱਝ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਵ ਵੀ ਮੰਨੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ, ਗਨਧਰਵ, ਵਿਸ਼ਕਰਮਾ, ਰੁੱਖ ਦੇਵਤਾ, ਪਰਬਤ ਦੇਵਤਾ।
