________________
ਮੁਕਤੀ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕੁੱਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰਾ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਾ ਮੰਨਣ ਯੋਗ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕੌਣ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਧੰਨਵਾਦ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡਾ: ਲਾਲ ਮਨੀ ਜੋਸ਼ੀ ਦੇ ਕੁਸ਼ਲ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਪੀ. ਐਚ. ਡੀ. ਸੋਧ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਅਨੁਮਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਜੈਨ ਮੁਨੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਦੋ ਸਾਲ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਰੁਕਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉੱਚ ਅਧਿਆਰੀਆਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਮੁਨੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਪਾਈ।
ਮੈਂ ਅਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇਵ ਸ਼੍ਰੀ ਗਿਆਨ ਮੁਨੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਵੀ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜੈਨ ਮੁਨੀ ਪਦ ਦੀ ਦੀਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਤੇ ਆਸ਼ਿਰਵਾਦ ਸਦਕਾ ਮੈਂ ਇਹ ਸੋਧ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹਾਂ। ਹੋਰ ਦੂਸਰੇ ਜੈਨ ਮੁਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੇਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ: ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਵਰਤਕ ਉਪਾਧਿਆਏ ਮੁਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਫੂਲ ਚੰਦ ਜੀ ਸ਼ਮਣ, ਮੁਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਮ ਚੰਦ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਮੁਨੀ ਭੰਡਾਰੀ ਪਦਮ ਚੰਦ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਕਵੀ ਰਤਨ ਸ਼੍ਰੀ ਚੰਦਨ ਮੁਨੀ ਜੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਮਲ ਮੁਨੀ ਜੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਤਨ ਮੁਨੀ ਜੀ ਆਦਿ। ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਰਿਣੀ ਹਾਂ।
ਇਸ ਸੋਧ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਏ. ਐਨ. ਸਿਨਹਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨਥਮਲ ਟਾਟੀਆ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੋਧ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕੁੱਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਝਾਉ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕੇ
ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਪਦਮ ਚੰਦ ਜੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਅਚਾਰੀਆ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰ ਜੀ ਪੰਚਕੂਲਾ ਦੇ ਨਾਂ ਵੀ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਜੈਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਨੂੰ ਮੈਂ ਧੰਨਵਾਦ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ
XIII
