________________
ਬੁਰੇ ਵਿਚਾਰ) ਅਤੇ ਵਿਸੰਵਾਦਨ (ਅਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ) ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ ਨਾਮ ਕਰਮ ਦੇ ਬੰਧ ਹੇਤੁ ਕਾਏ ਭਾਵ ਆਦਿ ਦੀ ਰਿਜੂਤਾ ਅਤੇ ਗੋਰਵਤਾ ਹੈ।
7.
ਵਾਲੇ ਕਰਮ ਨੂੰ ਗੋਤਰ ਕਰਮ ਆਖਦੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ
ਗੋਤਰ ਕਰਮ: ਉੱਚੇ ਅਤੇ ਨੀਵੇਂ ਕੁਲਾਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਕਰਨ ਹਨ ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਘੁਮਾਰ ਨਾਲ ਉੱਚ ਗੋਤਰ ਕਰਮ ਅਤੇ ਨੀਚ ਗੋਤਰ
ਕਰਮ।
-
8.
ਅੰਤਰਾਏ ਕਰਮ: ਜੋ ਕਰਮ ਕ੍ਰਿਆ, ਲਭਧੀ, ਭੋਗ ਅਤੇ ਬਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰਾਏ ਕਰਮ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਰਾਜੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਮ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹਨ: ਦਾਨ, ਲਾਭ, ਭੋਗ, ਉਪਭੋਗ ਅਤੇ ਵੀਰਯ ਅੰਤਰਾਏ ਕਰਮ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ 148 ਭੇਦ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ: ਅੱਠ ਮੂਲ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੇ 5+9+2+28 + 4 + 42 + 2 + 5 = 148 ਭੇਦ ਹਨ। ਉਤਰੋਤਰ ਭੇਦਾਂ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਕਰਮ ਅਸੰਖਿਆਤ ਲੋਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਆਦਿ, ਅਨਾਦਿ, ਧਰੁਵ, ਅਧਰੁਵ, ਪੁੰਨ, ਪਾਪ, ਅੰਤਰ, ਨਿਰੰਤਰ, ਪਰਿਣਾਮ, ਪਰਭਵਿਕ, ਸਪ੍ਰਤਿਪਕਸ਼, ਅਪ੍ਰਤਿਪਕਸ਼ ਆਦਿ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਖਰਮ
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: / 97
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਕਰਮ ਦਾ ਸਥਿਤੀ ਕਾਲ
ਬੰਧ ਕਾਲ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਫਲ ਦੇ ਕੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਸਥਿਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਥਿਤੀ ਜੱਘਣਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਥਿਤੀ ਉਤਕ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਥਿਤੀ ਅੰਤਰਮਹੂਰਤ ਦੀ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਲਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਫਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਕਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
1. ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ
ਜੱਘਣਿਆ (ਘੱਟ ਤੋਂ
ਘੱਟ ਸਥਿਤੀ) ਅੰਤਰ ਮਹੂਰਤ
ਉਤਸ਼ਟ (ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ) ਸਥਿਤੀ 30 ਕੋਟਾਕੋਟੀ ਸਾਗਰੋਪਮ
