________________
ਪਿੱਠ ਝੁਕੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਬੈਠਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਆਸਨ ਹੱਠ ਪੂਰਵਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ :
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਂਗੇ। ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਾਣ ਅਤੇ ਆਯਾਮ ਇਹਨਾਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜੀਵਨ ਤੱਤਵ ਅਤੇ ਆਯਾਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਵਿਸਥਾਰ। ਭਾਵ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਨ ਤੱਤਵ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਬਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਠੀਕ ਸਾਧਨਾ ਲਈ ਸਰੀਰ, ਮਨ, ਚਿੱਤ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਸ਼ੁਧੀਕਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦੇ ਨਿਯਮ:
1. ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦੇ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਹੈ। ਭਾਵ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰਹਿਤ ਸ਼ਾਂਤ ਹਵਾਦਾਰ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਧੂੜ, ਧੂਆਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗੰਧੀ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਕਰਨਾ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ।
2. ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਸਿੱਧ ਆਸਨ, ਪਦਮ ਆਸਨ, ਅਰਧ ਪਦਮ ਆਸਨ, ਵਜਰ ਆਸਨ ਜਾਂ ਸੁੱਖ ਆਸਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
|
3. ਸਵੇਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਲਈ ਉੱਤਮ ਸਮਾਂ ਹੈ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਣਾਯਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਚੇਤੇ ਰਹੇ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਆਦਾ ਭੁੱਖ ਹੋਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
4. ਤੇਜ ਬੁਖ਼ਾਰ ਆਦਿ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਮਨ੍ਹਾ ਹੈ।
5. ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦੇ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਨੱਕ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ।
6. ਬ੍ਰਹਮਚਰਜ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਤਮ ਧਿਆਨ
18
