________________
चाणक्याची जीवनकथा
चाणक्याच्या या भयंकर प्रतिज्ञेने प्रथम सर्व उपस्थित लोक स्तंभित झाले. दुसऱ्याच क्षणी नंदराजा भानावर आला आणि त्याने नोकरांना आज्ञा केली की, 'या उद्दाम ब्राह्मणाला गचांडी धरून, ताबडतोब राजवाड्याबाहेर हुसकावून लावा. ' राजाचे बलदंड रक्षक त्याच्याकडे धावण्यापूर्वीच चाणक्य त्वरेने तेथून बाहेर पडला. कितीतरी वेळ क्रोधावेशाने धुमसत राहिला.
काही काळाने थोडा शांत झाल्यावर, तो नगराबाहेरील आपल्या पर्णकुटीत गेला . उत्सुकतेने वाट पाहणाऱ्या यशोमतीला, घडलेली हकिगत सांगितली. आपल्या पतीची ती घोर प्रतिज्ञा ऐकून, यशोमतीचा क्षणभर थरकाप झाला. प्रतिज्ञेपासून न हटण्याचा चाणक्याचा स्वभाव माहीत असल्याने, तिने मनोमन ठरविले की पतीला याबाबत पाठिंबाच द्यायचा. ती म्हणाली, "आर्य ! शांत व्हा. आपल्यासारख्या कर्तृत्ववान व्यक्तीला काहीही अशक्य नाही. तसेही मी सासू-सासऱ्यांकडून ऐकलेच आहे की, तुमच्या लहानपणीच नैमित्तिकांनी असे भविष्य वर्तविले होते की, तुम्ही बिंबांतरित राजा व्हाल. बहुधा त्या भविष्याची वेळ जवळ येत चालली आहे. राजा बनण्यास योग्य अशा व्यक्तीचा शोध मात्र तुम्हास घ्यावयास पाहिजे. '
22
(७)
भावी राजाचा शोध
चाणक्याची तैलबुद्धी आता त्वरेने कामाला लागली. त्याचा लोकसंग्रहही चांगला होता. आपली विश्वासू माणसे नंदाभोवती पेरून, तो बातम्या घेऊ लागला. नंदाच्या आश्रयाने जे अनेक कलानिपुण लोक रहात होते, त्यामध्ये मयूरपोषकांचा एक प्रमुख
७९
