________________
चाणक्याची जीवनकथा
चालूच होते. शत्रूच्या गुप्तहेरांनी कवीवर गुदरलेल्या प्रसंगाची माहिती, सीमावर्ती प्रदेशातील राजांना दिली. राजाचा हितचिंतक आणि सल्लागार राजाजवळ नसल्याने, ते राजे हर्षभरित झाले. त्यांनी एकत्रित येऊन, पाटलिपुत्रालाच वेढा घातला. असा आणीबाणीचा क्षण आल्यावर, नंदराजाला तीव्रतेने कवीची आठवण आली. 'तो जगला-वाचला आहे का ?' हे बघायला राजा स्वतः अंधकूपाशी गेला. हलाखीच्या अवस्थेत असलेल्या कवीला, अंधकूपातून बाहेर काढले. त्याचे पाय धरून, अश्रुपूर्ण डोळ्यांनी त्याची क्षमा मागितली. त्याला पुन्हा मंत्रिपद भूषविण्याची विनंती केली. आपली द्वेषभावना तात्पुरती मनात दडपून कवि म्हणाला, 'राजन् ! एका अटीवर मी परत येईन. राज्याच्या आर्थिक व्यवहाराचे सर्व अधिकार, आपण माझ्यावर सोपविले पाहिजेत.' राजाला अट मान्य करण्याखेरीज गत्यंतरच नव्हते. पालखीतून मिरवत त्याने कवीला दरबारात नेले. सर्वांसमक्ष आर्थिक व्यवहाराची सूत्रे, त्याच्याकडे सोपविली. कवीने आपल्या बुद्धिबलाने आणि हेरयंत्रणेच्या मदतीने, मगधावरील त्या महान संकटाचे निवारण केले.
कवि आणि चाणक्य यांची भेट असाच एकदा कवि पाटलिपुत्राच्या आसपासच्या प्रदेशात फेरफटका मारत होता. एका पर्णकुटीच्या जवळ त्याने एक दृश्य पाहिले. ते पाहून तो थबकलाच. एक तरणाबांड तेजस्वी युवक, जमिनीवर बसून बाभळीच्या जाड काट्याने, आपल्या पायाच्या टाचेत गेलेले कुसळ, काळजीपूर्वक काढत होता. कुसळ तर त्याने झटकन काढलेच पण एक अणकुचीदार हत्यार घेऊन, नंतर तो जमिनीत खोलवर रुजलेल्या
