________________
चाणक्याची जीवनकथा
म्हणजे नाना कटकारस्थाने, युद्ध, हिंसा हे सर्व याच्या नशिबी येणारच. टाळताही येणार नाही. हा राजा न झालेलाच बरा.' भविष्य टाळण्यासाठी दोघांनी प्रयत्न करायचे ठरविले. बालकाला अंघोळ घालताना देविला अगदी नियमितपणे त्याच्या दाढा खसखसून घासू लागली. कालांतराने दाढा झिजल्या.
साधारण सहा महिन्यांनी पुन्हा एकदा सिद्धपुत्र आला. कपिलाने बालकाला दाखवून पुन्हा एकदा भविष्यकथन करण्यास सांगितले. सिद्धपुत्राने बालकाच्या घासलेल्या दाढा बघितल्या. त्याला हसू फुटले. तो म्हणाला, “याने राजा होऊ नये म्हणून तुम्ही बरेच प्रयत्न केलेले दिसतात. प्रत्येकाच्या कर्मानुसार जे होणार असते ते असे वरवरच्या उपायांनी कधीच टाळता येत नाही. मी तुम्हाला एवढेच सांगतो की, हा विष्णुगुप्त स्वत: राजा झाला नाही तरी राज्याचा प्रमुख सूत्रधार असेल. स्वत:च्या मर्जीनुसारच राजाकडून कारभार करून घेईल. यालाच 'बिंबांतरित राजा' असे म्हणतात." भविष्यकथन करून सिद्धपुत्र निघून गेला.
(२)
विष्णुगुप्ताचे शिक्षण आणि विवाह तेजस्वी विष्णुगुप्त कलेकलेने मोठा होऊ लागला. वेदविद्यापारंगत पित्याने
