________________ कथाबाह्य संदर्भ जीवन रंगविले आहे. सर्व अधिकार असलेल्या अमात्यपदाचा गैरफायदा घेऊन, चाणक्याने कधीही वैयक्तिक धनसंपत्ती जमा केली नाही. म्हणून तर जैन परंपरेने नेहमीच त्याचा आदर केला. जैनांनी जपलेल्या चाणक्याचा शोध घेत असताना, नीतिवाक्यामृतात प्रतिबिंबित झालेल्या चाणक्याचे स्थान अतिशय लक्षणीय आहे हे नक्की. (6) श्रीचंद्राचा कथाकोष (कहकोसु) हा ग्रंथ अपभ्रंश भाषेतला असून, इसवी सनाच्या अकराव्या शतकात लिहिलेला आहे. श्रीचंद्र हा संप्रदायाने दिगंबर आहे. त्याने भगवती-आराधना ग्रंथातील काही गाथा निवडल्या. त्या गाथांमध्ये सूचित केलेल्या कथा, अपभ्रंश भाषेत विस्ताराने पद्यबद्ध केल्या. परिषह सहन करण्याबाबतची चाणक्याची कथा त्याने कथाकोषात रसाळपणे मांडली आहे. (कहकोसु पृ.५०८ ते 512) श्रीचंद्र मुख्यतः आपल्या कथेसाठी हरिषेणाच्या संस्कृत कथेचाच आधार घेतो. त्यात त्याने केलेले थोडे बदल आणि श्रीचंद्राची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे सांगता येतील - आरंभी श्रीचंद्राने नंदांच्या तीन मंत्र्यांचा उल्लेख केला आहे - 'कवि' (क्वचित् 'कावि'), 'सुबंधु' आणि 'शकटाल'. चाणक्याच्या व्यक्तिमत्वातील 'ब्राह्मणत्व' अधिक स्पष्ट केले आहे आणि 'श्रावकत्व' स्पष्ट केलेले नाही. चंद्रगुप्ताचा स्पष्ट उल्लेख न करणे, श्रीचंद्राला मान्य झालेले नाही. तो म्हणतो, ता रज्जत्थिउ नंदहो केरउ, चंदगुत्तु नामे दासेरउ /
