________________ कथाबाह्य संदर्भ गेलेल्या ऐतिहासिक प्रबंधग्रंथांचा पायाच घालून दिला. परिशिष्टपर्व हे मगधाचा राजनैतिक इतिहास उलगडण्याचे महत्त्वाचे साधन मानले जाते. भद्रबाहु आणि स्थूलभद्र यांची चरित्रे सांगत असताना हेमचंद्र हे नंद आणि मौर्यवंशांचा इतिहास कथानकाच्या ओघात लिहितात. श्वेतांबर परंपरेत मौखिक आणि लिखित स्वरूपात असलेल्या सर्व चाणक्यकथांचा चिकित्सकपणे अभ्यास करून हेमचंद्रांनी अमात्य चाणक्याचा समग्र जीवनवृत्तांत अभिजात संस्कृत शैलीत प्रभावीपणे लिहिला आहे. परिशिष्टपर्वात आठव्या सर्गातील 194 व्या श्लोकापासून चाणक्यकथेचा आरंभ होतो. त्या सर्गाच्या शेवटच्या 469 व्या श्लोकात चाणक्याच्या मृत्यूचा वृत्तांत पूर्ण होतो. सुबंधूचा वृत्तांत मात्र परिशिष्टपर्वाच्या नवव्या सर्गाच्या 13 व्या श्लोकापर्यंत चालू राहतो. खऱ्या अर्थाने चाणक्याचे चरित्र येथे संपते. परिशिष्टपर्वातील चाणक्यकथेची वैशिष्ट्ये उपलब्ध प्राकृत कथांचे सुसूत्रपणे चाणक्याच्या जीवनचरित्रात रूपांतर (288 श्लोकात). श्वेतांबर परंपरेतले सर्वात प्रमाणित जीवनचरित्र. चंद्रगुप्ताचा अभिषेक आणि भद्रबाहूंचा मृत्यू यांचा काळ नोंदविल्यामुळे ऐतिहासिक महत्त्व. चाणक्य-चंद्रगुप्तांचा भद्रबाहु-स्थूलभद्र यांच्याशी साक्षात् संबंध नसणे. चंद्रगुप्ताच्या मृत्यूचे अत्यंत त्रोटक वर्णन. पाटलिपुत्राच्या जवळ चाणक्याने स्वीकारलेले पंडितमरण. 173
