________________ कथाबाह्य संदर्भ लेखकाने नोंदविलेला नाही. मुनिचंद्रच याला अपवाद आहेत. मुनिचंद्रांनी 170 व्या गाथेत अधिकरण' हा शब्द हेतुपूर्वक दोन अर्थांनी योजला आहे. त्याला त्यातून कौटिलीय अर्थशास्त्राची प्रकरणे तर नमूद करावयाची आहेतच. परंतु अधिकरण शब्दाला जैन तत्त्वज्ञानातील पारिभाषिक अर्थही सूचित करावयाचा आहे. जैन परंपरेत हिंसक क्रियांच्या उत्पत्तिस्थानाला अधिकरण' म्हणतात. मुनिचंद्र हे, चाणक्याची निंदा करणे शक्यतो टाळतात. चाणक्याच्या मृत्युप्रसंगी असे उद्गार काढतात की, त्या अग्निदाहात चाणक्याची पापकर्मेही क्रमाक्रमाने जळून निर्जरित झाली.' (ब) उपदेशपदाच्या 196 व्या द्वारगाथेत चाणक्य-चंद्रगुप्त या गुरुशिष्याच्या जोडीला आदर्शवत् मानले आहे. त्यावरील टीकेत मुनिचंद्र म्हणतात, “आपले गुरू असलेल्या चाणक्यावर दृढ श्रद्धा ठेवल्याने जसा चंद्रगुप्त समृद्ध अशा राज्याचा भागी झाला त्याचप्रमाणे शिष्याने आपल्या गुरूंवर श्रद्धा ठेवल्यास उत्कृष्ट अशा आध्यात्मिक संपत्तीचा भागी होईल.” सारांश काय तर, केवळ गृहस्थांनाच नव्हे तर साधूंनाही चाणक्याच्या चरित्रातून बोध घेतला पाहिजे, असा एकंदर अभिप्राय मुनिचंद्रांचा दिसतो. (40) 'कलिकालसर्वज्ञ' या उपाधीने वाखाणले गेलेले आचार्य हेमचंद्र हे इसवीसन 1088 ते इसवीसन 1172 या काळात होऊन गेले. त्यांच्या विपुल संस्कृत ग्रंथरचनेत ‘परिशिष्टपर्व' ऊर्फ 'स्थविरावलिचरित्रम्' या ग्रंथाचे स्थान अनन्यसाधारण आहे. या ग्रंथाच्या रूपाने हेमचंद्रांनी जणू पुढील काळात लिहिल्या 172
