________________ कथाबाह्य संदर्भ नंद-पक्षपाती माणसांना भोजनानिमित्त बोलावून, त्यांची मस्तके नलदामाने छाटून टाकली. मलयगिरीने आवश्यकचूर्णीच्या आधारे संपूर्ण कथा विस्ताराने सांगितली आहे. त्याने चाणक्याचा स्पष्ट उल्लेख केला आहे व तोही अत्यंत आदरपूर्वक ! (ब) व्यवहारभाष्य 1.132 (952) मध्ये म्हटले आहे की, भंभीयमासुरुक्खे, माढरकोडिण्ण (? ल्ल) दंडनीतीसु / अथऽलंचऽपक्खगाही, एरिसया रूवजक्खा तु / / या गाथेचा अर्थ काहीसा संदिग्ध असला तरी कौटिल्याच्या दंडनीतीचा स्पष्ट उल्लेख यात आहे. अलंच' या शब्दातून कौटिल्याने लाचखोरीला कसा आळा घातला होता हे स्पष्ट होते. 'अपक्खगाही' या शब्दातून चाणक्याचा निष्पक्षपातीपणा सांगितला आहे. या भाष्यात चाणक्याविषयी (कौटिल्याविषयी) जे म्हटले आहे त्यातून त्याच्याविषयीचा आदरभाव व्यक्त होतो. (क) व्यवहारभाष्य 10.592 (4420) मध्ये म्हटले आहे की, पडिणीय कोई, अग्गिं से सव्वतो पदेज्जाहि / पादोवगते संते, जह चाणक्कस्स व करिसे / / चाणक्याच्या पादपोपगमन मरणाचा या गाथेत विचार केलेला आहे. त्याच्या शत्रूने त्याला कोणत्या प्रकारे जाळले, त्याचा निर्देश उपरोक्त प्रकीर्णकांमध्ये केलेल्या वर्णनापेक्षा फारसा भिन्न नाही. 146
