________________
अध्ययन २ गा. ५ कामरागनिवारणोपायः
१३१ विशदयति-सौकुमार्य त्यजेति शरीरसुखसाधने दत्तचित्तो मा भव, शीतवातादिपरिपहसहनयोग्यतां सम्पादयेति भावार्थः । काम्यन्त इति कामाः शब्दादिविपयास्तान् काम अतिक्राम-सन्त्यजेत्यर्थः । कामातिक्रमणे सति तु दुःखं क्रान्तमेवगतमेव नष्टमेवेत्यर्थः । कामा एव हि दुःखसमुदायनिदानम् ।
ननु ' यथा बुभुक्षापिपासादीनामशनपानादिभिरेव निरत्तिस्तद्वत्कामानामुपभोगेन भविष्यति ? जाता है । तूं द्वेपका लेश न रहने दे, और रागको छोड़ दे, तो त संसारमें सुखी, अथवा परिपह उपसर्गोंके युद्ध में विजयी होगा। तात्पर्य हे शिष्य ! श्रामण्ययोग (संयमरूप घर) से बाहर मन निकल जाय तो शीत उष्ण आदि सह कर और उत्कुटुकासन आदिका आश्रय लेकर, तथा अनशन आदि तप करके शरीरको सुखा डाल, शरीरकी कोमलताका त्याग कर, अर्थात् अपने शरीरको शीत-आतप प्रभृति परिपह सहने योग्य बना ले, शारीरिक सुखोंकी सामग्रीमें मन न लगा। जिनकी कामना की जाती है, उन्हें काम कहते हैं, उन कामों (शब्द, रूप, गंध, रस, स्पर्श आदि इन्द्रियविषयों) की अपेक्षा न रख । ऐसा करनेसे दुःखोंका अस्तित्व रह नहीं सकता, उनका नाश ही समझ, क्योंकी काम ही दुःखोंका कारण है।
शंका-हेगुरुमहाराज! जैसे भोजन करनेसे भूख शान्त हो जाती है. और पानी पीनेसे प्यास बुझती है, वैसेही विषयोंका सेवन करनेसे અંશ પણ રહેવા ન દે. અને રાગને છેડી દે, તેથી તું સંસારમાં સુખી અથવા પરિગ્રહ ઉપસર્ગો સાથેના યુદ્ધમાં વિજયી થઈશ, તાત્પર્ય એ છે કે હે શિષ્ય ! શ્રામગ (સંયમરૂપી ઘર) થી બહાર ન નીકળી જાય તે ટાઢ-તાપ આદિ પરિષહ અને ઉલ્લુટુક આસન આદિને આશ્રય લઈને, તથા અનશન આદિ તપ કરીને શરીરને સુકાવી નાંખ, શરીરની કમળતાને ત્યાગ કર, અર્થાત્ પિતાના શરીરને ટાઢ-તાપ આદિ પરિષહ સહેવાને ગ્યા બનાવી લે. શારીરિક સુખની સામગ્રીમાં મન ન લગાડ. જેની કામના કરવામાં આવે છે તેને કામ કહે છે. એ अभी (श, ३५, गध, २स, स्पश मान्द्रिय-विषये )नी अपेक्षा न राम. એમ કરવાથી દુઃખેનું અસ્તિત્વ રહી શકશે નહિ, એને નાશ જ સમજ, કેમકે કામ જ દુઃખનું કારણ છે.
શંકા–હે ગુરૂ મહારાજ ! જેમ ભેજન કરવાથી ભૂખ શાન્ત થઈ જાય છે. અને પાણી પીવાથી તરસ છીપે છે, તેમજ વિષયેનું સેવન કરવાથી વિષય
