________________
अध्ययन १ गा. १ तपःस्वरूपम् आभ्यन्तरमपि तपः पविधं, तथा चोक्तम्--
"पायच्छित्तं विणओ वेयावच्चं तहेव सज्झाओ।
झाणं च विउस्सग्गो एसो अभितरो तवो ।। १ ।। " इति । . . छाया-" प्रायश्चित्तं विनयः, वैयावृत्यं तथैव स्वाध्यायः ।
ध्यानं च व्युत्सर्गः, एतदाभ्यन्तरं तपः ॥ १॥" तत्र (१) प्रायश्चित्तम् उपचिताऽतीचारशोधनं, यथाऽऽलोचनापतिक्रमणादि । (२) विनया=गुर्वाधाराधनं, यथाऽभ्युत्थानाऽऽसनप्रदानाभिवादनतन्मनोऽनुकूलमवृत्त्यादि । (३) वैयावृत्त्य साधूनामशनपानाधानयनादिना साहाय्यकरणम् । (४) स्वाध्यायः श्रुतधर्माराधनं, सच वाचना-प्रच्छना-परिवर्तनाऽनुमेक्षा-धर्म
आभ्यन्तर तपके भी छह भेद है-(१) प्रायश्चित्त, (२) विनय, । (३) वैयावृत्य, (४) स्वाध्याय, (५) ध्यान, (६) व्युत्सर्ग । १. (१) प्रायश्चित्त लगेहुए अतिचारोंकी विशुद्धि करनाप्रायश्चित्ततपहै,
जैसे आलोचना, प्रतिक्रमण आदि करना । ___ . (२) विनय गुरु आदिकी आराधना करना विनय है। गुरु आदिके
आने पर खड़ा होना, आसन देना, वन्दना करना, उनके मनके अनुकूल प्रवृत्ति करना आदि अनेक प्रकारका विनय होता है । . (३) वैयावृत्य अशन पान आदि लाकर मुनियोंको सहायता पहुंचाना वैयावृत्य (वेयावच्च) तप कहलाता है ।
(४) स्वाध्याय-भ्रुतज्ञानकी आराधना करनास्वाध्याय है। स्वाध्यायके पांच भेद है--(१) वाचना, (२) पृच्छना, (३) परिचर्तना, (४) अनुप्रेक्षा
मान्यत२ सपना ५९ ७ ले छे. (१) प्रायश्चित्त, (२) विनय, (3) क्यापृत्य, (४) स्वाध्याय, (५) यान, (6) व्युत्सर्ग.
(૧) પ્રાયશ્ચિત્ત–લાગેલા અતિચારેની વિશુદ્ધિ કરવી એ પ્રાયશ્ચિત્ત તપ છે, જેમકે આચના, પ્રતિક્રમણ વગેરે કરવાં.
- (૨) વિનય–ગુરૂ આદિની આરાધના કરવી એ વિનય છે. ગુરૂ આદિ આવે ત્યારે ઊભા થવું, આસન આપવું, વંદના કરવી, એમના મનને અનુકૂળ પ્રવૃત્તિ કરવી વગેરે અનેક પ્રકારે વિનય થાય છે.
- (૩) વૈયાવૃત્ય–અશન પાન આદિ લાવીને મુનિઓને સહાય આપવી આદિ વૈયાવૃત્ય (વૈયાવચ્ચ) તપ કહેવાય છે. . (४) स्वाध्याय-श्रुतज्ञाननी माराधना ४२वी से स्वाध्याय छ, स्वाध्यायना पांय सही छ: (१) वायना, (२) छना, (३) परिवर्तना, (४) अनुप्रेक्षा,
