________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १, अ० १०, अञ्जवर्णनम् '
६९१
'किडिकिडियाभूयं' किटिकिटिकाभूतां = क्रिटिकिटिका - उपवेशनादिक्रियायां निर्मीसत्वेनास्थां शब्दः तां भूता प्राप्ता, तां शब्दायमानास्थिकाम् 'अचिम्मावणर्द्ध' अस्थिचर्मावनद्धाम्=अस्थिचर्ममात्रावशेषामित्यर्थः,'णीलसाडगणियत्थं' नीलशाटकनिवासितां = अतिमलिनवस्त्रपरिधानामित्यर्थः, 'कट्टाई' कष्टानि = कष्टाssवेदकानि 'कल्लुणाई' करुणानि=करुणरसवन्ति 'विस्सराई' विस्वराणि = आर्तस्वरयुक्तानि वचनानि 'कूयमाणं' कूजन्तों - सगद्गदं वदन्तीं 'पास' पश्यति, पासित्ता' दृष्ट्वा 'चिंता' चिन्ता तदर्शनेन गौतमस्य मनसि विचारः समुत्पन्नः 'तहेव' तथैव = पूर्ववदेव 'जाव' यावत् - भगवतः समीपे गत्वा ' एवं वयासी' एवमवादीत्म्भावणद्धं णीलसाडगणियत्थं कट्ठाई कलुणाई विस्सराई कूयमाणं पास' वहां एक स्त्री एसी देखी जो शोणीत के अपचय से बिलकुल शुष्क हो रही थी, वेदना को बहुलता से जो कुछ भी नहीं खा पाती थी, इस लिये वुभुक्षित रहती थी । शरीर भी जिस का सर्वथा रूक्ष हो रहा था, इसीसे जिसके शरीर में कांति का तो नाम ही नहीं मिल रहा था। मांस के अपचय से जिसका शरीर निमस हो रहा था, इसीसे जब यह उठती बैठती थी, तब इसकी संधियों की अस्थियों में 'किटकिट' इस प्रकार का अव्यक्त शब्द होता था । शरीर में इसके नसाजाल और चमडे के सिवाय और कुछ नहीं दिखाई देता था । इसने सिर्फ १ नीली साडी ही पहिर रखी थी। इसके हार्दिक दुःख को व्यक्त करने वाले वे शब्द थे जो प्रतिसमय करुणारस से भीने हुए इसके गद्गद कंठ से निकलते रहते थे । ये विस्वर - आर्त्तस्वर से युक्त थे । 'पासिता चिंता तहेव जाव एवं वयासी - एस णं
क्खं णिम्मसे किडि किडकियाभूयं अचिम्मानणद्धं गीलसाडगणियत्थं कहा कलुणाई विस्सराड़ कूयमाणं पासइ ' त्यां मेड स्त्री सेवी देखी है ? सोही વ્યય થવાથી તદ્ન શુષ્ક થઇ ગઇ હતી, ઘણીજ વેદના થવાના કારણે કાંઇ પણ ખારાક ખાઈ શકતી નહીં તેથી તે ભૂખી રહેતી હતી, જેનું શરીર પણ તદ્ન રૂક્ષ હતું તે કારણથી તેના શરીરમાં નામ માત્ર કાંતિ ન હતી, માંસના વ્યયથી શરીર પણ જેનુ માંસરહિત થઇ રહેલ હતુ, તેથી જ્યારે તે ઉઠતી ખેસતી હતી ત્યારે તેના સાંધાએમાં કિટ-કિટ” આ પ્રકારના અબ્યુકત અવાજ થતા હતા, જેના શરીરમાં નસેાની જાળ અને ચામડા વિના ખીજું કાંઇ પણુ દેખાતું જ નહીં. જેણે ફકત ૧ લીલા રંગની સાડીજ પહેરી રાખી હતી. તેના હાર્દિક દુ:ખને જણાવનારા તે શબ્દો હતા, જે પ્રતિ સમય કા રસથી ભીજાએલા અને તેના ગદ ગદ્ કંઠથી નિકળતા હતા. ते विस्वर 'हुता-मार्तस्वर इता. 'पासित्ता चिंता तहेव जाव एवं वयासी