________________
५४६
विपाकश्रुते
॥ मूलम् ॥ एवं खलु, गोयमा ! तेणं कालेणं तेणं समएणं इहेव जंबूदीने दीने भारहे वासे विजयपुरे नामं नयरे होत्था रिछ । तत्थ णं विजयपुरे लयरे कणगरहे नामं राया होत्था । तस्स णं कणगरहस्ल रन्नो धन्वंतरी नासं वेजे होत्था अटुंगा-उज्वेयवाढए तं जहा-कोमारभिचं सालागे सल्लहत्ते कायतिपिच्छा जंगोले भूयविजा रसायणे वाईकरणे, सिवहत्थे सुहहत्थे लहुहत्थे ॥सू०४॥
टीका ‘एवं खलु गोयमा' हे गौतम ! 'तेणं कालेणं तेणं समएण' तस्मिन् काले लेकर पारणा के लिये नगर में जाते थे। उस नगर के चार दरवाजे थे। सिन्नर दरवाजों से होकर ये उसमें प्रविष्ट होते। परन्तु जिस व्यक्ति को अनेक प्रकार की बीमारियों का पुंजस्वरूप भीख मांगता हुआ उन्होंने प्रथम पारणा के दिन पूर्व दिशा के दरवाजे से प्रविष्ट होते समय देखा, उसी व्यक्ति को उन्होंने चारों पारणाओं के दिन चारों ही दरवाजे देखा । गौतम स्वामीने चतुर्थ पारणा के दिन प्रक्षु से पूछा कि यह मनुष्य जो इस प्रकार की दरकाधिक वेदना का पात्र बना हुआ है सो पूर्व मन्त्र में कौन था ? और इसने क्या पाप किया जिससे यह इतना दुःख पा रहा है ? ॥ स्लू० ३ ॥
"एवं ख' इत्यादि।
'एवं खलु गोयमा !' हे गौतम ! 'तेणं कालेणं तेणं समएणं' उल्ल તે નગરના ચાર દરવાજા હતા. જૂદા-જૂદા દરવાજામાં પસાર થઈને તેમાં તે પ્રવેશ કરતા હતા, પરંતુ જે વ્યક્તિને અનેક પ્રકારની બિમારીઓના ઢગલા સ્વરૂપ ભીખ માગતું હોય તેવી રીતે પ્રથમ પારણના દિવસે પૂર્વ દિશાના દરવાજેથી પ્રવેશ કરવાના સમયે જે તે વ્યકિતને તેમણે ચારેય પારણાના દિવસે માં ચારેય દરવાજે જે. ગૌતમ સ્વામીએ ચોથા પારણાના દિસે પ્રભુને પૂછ્યું કે–તે મનુષ્ય જે આ પ્રકારની નકથી પણ અધિક વેદનાનું પાત્ર બને છે, પૂર્વભવમાં કોણ હતો? અને તેણે શું પાપ કર્યું છે કે જેના ફળરૂપ આટલું દુઃખ ભોગવી રહ્યો છે ? (સૂ) ૩).
'एवं खलु गोयमा' त्यादि 'एवं खलु गोयमा ! गौतम ! 'तेणं कालेणं तेणं समएणं' xa मने