________________
__ वि. टीका, श्रु० १, अ० ५, ब्रहस्पतिदत्तवर्णनम्
४५९ सबओभदे णामं णयरे होत्था' इहैव अत्रैव जम्बूद्वीपे द्वीपे मध्यजम्बूद्वीपे भारते व दक्षिणार्धभरते सर्वतोभद्रं नाम नगरमासीत् 'रिद्ध०' ऋद्धस्तिमितसमृद्धम् । 'तत्थ णं सबओभद्दे णयरे जीयसत्तू णामं राया होत्था' तत्र खलु सर्वतोभद्रे नगरे जितशत्रुर्नाम राजा बभूव । 'तस्स णं' तस्य खलु 'जियसत्तुस्स रनो' जितशत्रोः राज्ञः 'महेसरदत्ते नामं पुरोहिए होत्था' महेश्वरदत्तो नाम पुरोहितोऽभवत । कीदृशः ? 'रिउव्वेय-जाव-अथव्वणवेयकुसले यावि होत्था' ऋग्वेदयजुर्वेदसामवेदाथर्वणवेदकुशलश्चाप्यभवत् । 'तए णं से महेसहदत्ते पुरोहिए' सव्वओभद्दे णामं णयरे होत्था' इस जंबूद्वीप के भरतक्षेत्र में एक वैताढ्य नाम का पर्वत है । गंगा और सिन्धु नाम की दो नदियों से विभक्त हो जाने के कारण इस क्षेत्र के छह खंड हो गये हैं। उनमें ५ म्लेच्छरखंड एवं १ आर्यखंड है। इसी आर्यखंड का नाम दक्षिणार्धभरत है इस में सर्वतोभद्र नाम का एक नगर था 'रिद्ध०' इसकी शोभा कोशांबी नगरी जैसी थी, अर्थात्-इसमें बहुत ऊंचे२ प्रासाद घने हुए थे । अनेक जाति के लोगों का यह निवासस्थान था । यहां वसने वाली जनता के लिये किसी भी प्रकार की भीति नहीं थी । वह धन एवं धान्यादिक से परिपूर्ण था । 'तत्थ णं सवओभद्दे णयरे जियसत्तू णामं राया होत्था' 'तत्थ णं जियसुत्तस्स रण्णा महेसरदत्ते णामं पुरोहिए होत्था' उस समय वहां का राजा जितशत्रु था। इसके एक पुरोहित था, जिसका नाम महेश्वरदत्त था । रिउव्वेय-जावअथव्वणवेयकुसले यावि होत्था' यह साङ्गोपाङ्ग ऋग्वेद से लेकर अथर्वणवेद तक ४ चारों वेदों का ज्ञाता था । 'तए णं से महेसरदत्ते पुरोहिए' यह होत्था' सामूदीपना भरतक्षेत्रमा मे वैतादय नामने। पति छ, ॥ भने સિંધુ નામની બે નદીઓથી વિભક્ત થવાને કારણે તે ક્ષેત્રના છ ખંડ થઈ ગયા છે, તેમાં ૫ સ્વેચ્છખંડ અને ૧ એક આર્ય ખંડ છે, તે આર્યખંડનું નામ દક્ષિણાઈભરત છે. तमा सर्वतोस नामनु मे ना२ हेतु 'रिद्ध०' तेनी मा uी नगरी वा હતી. અર્થાત્ તેમાં ઘણા જ મોટા-મોટા મહેલ બનેલા હતા. અનેક જાતિના માણસોનું તે નિવાસસ્થાન હતું, ત્યાં રહેનારી પ્રજાને કે ઈપણ પ્રકારની ભીતિ–ભય ન હતો તે धन-धान्या४िथी परिपूर्ण ती. 'तत्य णं सवओभद्दे णयरे जियसत्त णाम राया होत्या' 'तत्थ णं जियसत्तस्स रणो महेसरदत्ते णामं पुरोहिए होत्या' તે સમયે તે નગરીનો રાજા છતશત્રુ હતો. તેને એક પુહિત હતું, જેનું નામ भव२त्त तु रिउव्वेयजावअथव्वणवेयकुसले यावि होत्था' ते सांगोपांग
वेधी सान अथएव सुधाना न्यारवेहोना ना२ तो 'तए णं से महेस