Page Text
________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. ३६ स्त्रीमोक्षनिरूपणम्
७५५ संभवति, तथा च-प्रकर्षपर्यन्तस्य रत्नत्रयस्याभाव इति मत्वा स्त्रियः पुरुषेभ्योऽपकृष्टा इति चेत् । तदयुक्तस्-स्त्रीपु हि रत्नत्रयासंभवग्राहकं प्रमाण नास्ति, देशकालविप्रकृष्टेषु प्रत्यक्षस्यामहत्ते, तदप्रवृत्तौ च अनुमानस्याप्यसंभवात् । नापि तासु रत्नत्रयप्रकर्षासंभव प्रतिपादकः कोऽप्यागमो विद्यते, प्रत्युत संभवप्रतिपादक एव स्थाने स्थानेऽस्ति, यथा-"इत्थी पुरिससिद्धा थ" इति प्रस्तुतैव गाथा, चाहिये । परन्तु ऐसा होता नहीं है। इससे यही मानना पड़ता है कि सम्यग्दर्शनादिक त्रिक जब प्रकर्षावस्थाको प्राप्त हो जाता है तभी मुक्तिकी प्राप्ति जीवको होती है यह इनका प्रकर्ष स्त्रियोंमें नहीं है-पुरुषोंमें ही होता है। इससे सम्यग्दर्शनादिकके प्रकर्षका अभाव होनेसे स्त्रियां पुरुषोंकी अपेक्षा अपकृष्ट मानी गई है ! सो ऐसा भी कहना ठीक नही है।
उत्तर--ऐसा कोई प्रमाण नहीं है जो स्त्रियों में सम्यग्दर्शनादिक त्रिकके प्रकर्षकी असंभवता सिद्ध कर सके । देश विप्रकृष्ट एवं कालविप्रकृष्ट पदार्थों में प्रत्यक्ष प्रलाणकी अप्रवृत्ति होने से वह तो इस बातका समर्थक होता नहीं इसी तरह प्रत्यक्षकी अप्रवृत्ति होनेके कारण अनुमानकी भी वहां प्रवृत्ति नहीं होती है । अर्थात् अनुमान भी वह नहीं वतला सकता है कि स्त्रियोंसें लम्बग्दर्शनादिक के प्रकर्षकी असंभवता है। रहा आगम सो वह भी तो यही स्थान स्थान पर प्रकट करता है कि स्त्रियों में इनका प्रकर्ष हो सकता है "इत्थी पुरिस सिद्धा" यह गाथा ही इसके लिये प्रमाणभूत है। इसलिये रत्नत्रयके प्रकर्षकी असंभवताએવું બનતું નથી. આથી એ માનવું પડે છે કે, સમ્યગદર્શનાદિક ત્રિક જ્યારે પ્રકર્ધાવસ્થાને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. ત્યારે જ મુક્તિની પ્રાપ્તિ જીવને થાય છે, આવે એને પ્રકર્ષ સિયામાં નથી–પુરૂમાં જ હોય છે. આથી સમ્યગ્ગદર્શનાદિકના પ્રકઈને અભાવ હોવાથી ઢિયે પુરૂષની અપેક્ષા અપકૃષ્ટ માનવામાં આવેલ છે તે આવું કહેવું એ પણ ઠીક નથી.
ઉત્તર–એવું કઈ પ્રમાણ નથી કે જે ોિમાં સમ્યગ્ગદર્શનાદિક ત્રિકના પ્રકર્ષની અસંભવતા સિદ્ધ કરી શકે. દેશવિપ્રકૃદ અને કાળવિકૃણ પદાર્થોમાં પ્રત્યક્ષ પ્રમાણની અપ્રવૃત્તિ હોવાથી એ તે એ વાતને સમર્થક થતા નથી. આજ પ્રમાણે પ્રત્યક્ષની અપ્રવૃત્તિ હોવાના કારણે અનુમાનની પણ ત્યાં પ્રવૃત્તિ થતી નથી. અર્થાત્ અનુમાન પણ એ બતાવી શકતું નથી કે, ક્રિયામાં સમ્યગ્નદશનાદિકના પ્રકર્ષની અસંભવતા છે. રહ્યું આગમ તે એ પણ જગ્યા જગ્યા ६५२ अनट ४३ 22, शियोमा सेना प्राश छे. " इत्यी पुरिस fes” આ ગાવા જ એના માટે પ્રમાણભૂત છે. આ કારણે રત્નત્રયના
| SR No. | 009355 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1960 |
| Total Pages | 1039 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 75 MB |