________________
७४०
उत्तराध्ययन सूत्रे
अथ सिद्धानामनेकविधत्वमेवोपाधिभेदादाह-मूलम् - इत्थी पुरिससिद्धाय, तब ये नपुंगा । सलिंगे अन्नलिंगे थे, गिहिलिंगे" तहेव ॥ ५०॥ छाया -- स्त्रीपुरुषसिद्धार्थ, तथैव च नपुंसकाः । स्वलिङ्गे अन्यलिङ्गे च, गृहिलिङ्गे तथैव च ॥५०॥ टोका--' इत्थी पुरिससिद्धा' इत्यादि --
स्त्री पुरुषसिद्धार्थ = स्त्रियश्च पुरुपाश्व स्त्रीपुरुषाः, स्त्रीपुरुषाच ते सिद्धाश्व स्त्रीपुरुषसिद्धाः, सिद्धशब्दः प्रत्येकमभिसम्बन्ध्यते, ततञ्च स्त्रियश्च ते पूर्वपर्यायापेक्षया सिद्धाः, स्त्री सिद्धाः एवं पुरुपसिद्धा इत्यर्थः । च पुनः, तथैव च नपुंसका इहोत्तरत्रप्रकरणवशात् सिद्धशब्दस्य सम्बन्धः, तथा च- नपुंसकसिद्धाः । स्वलिङ्गे सिद्धाः, स्वलिङ्गं च मुक्तिमार्गप्रस्थितानामनगारलिङ्ग, रजोहरणसदोरक मुखवस्त्रि
निर्देश किया है तब उन्हीं की प्ररूपणा करनी चाहिये थी फिर उनकी प्ररूपणा न करके पहले सिद्धों की प्ररूपणा क्यों की है ?
उत्तर - सिद्धों के विषय में अल्प वक्तव्य होने के कारण ' सूची कटाह' के न्याय से प्रथम सिद्धों की प्ररूपणा की है ॥ ४९ ॥
अब सूत्रकार सिद्धों में अनेकविधता उपाधिभेद से कहते हैं - " 'इत्थी' इत्यादि ।
अन्वयार्थ --- ( इत्थी पुरिससिद्धाय - स्त्री पुरुष सिद्धाः ) स्त्री पर्याय से सिद्ध, तथा पुरुष पर्याय से सिद्ध, ( तहेव - तथैव ) इसी तरह ( नपुंसगा - नपुंसकाः) नपुंसक पर्याय से सिद्ध (सलिंगे अन्नलिंगे तहेव गिहिलिंगे - स्वलिङ्गे अन्यलिङ्गे तथैव च गृहिलिङ्गे सिद्धाः ) रजोहरण तथा
કરેલ છે, ત્યારે એમની પ્રરૂપણા કરવી જોઈતી હતી, તા એમની પ્રરૂપણા ન કરતાં પહેલાં સિદ્ધોની પ્રરૂપણા શા માટે કરવામાં આવે છે ?
99
ઉત્તર——સિદ્ધોના વિષયમાં અલ્પ વક્તવ્ય હોવાના કારણે “ સૂચી કટાહુ ના ન્યાયથી પ્રથમ સિદ્ધાની પ્રરૂષણા કરવામાં આવે છે. ॥ ૪૯ L
હવે સૂત્રકાર સિદ્ધોમાં અનેક વિધતા ઉપાધિ ભેદથી કહે છે-વૃધ્ધી” ઈત્યાદિ
मन्वयार्थ — इत्थी पुरीससिद्धा य - स्त्री पुरुषसिद्धा' खी पर्यायथी सिद्ध, तथा युष पर्यायथी सिद्ध, तद्देव - तथैव न प्रमाणे नपुंसगा-नपुंसकाः नथु पर्यायथी सिद्ध, सलिगे अन्नलिंगे तहेव गिहिलिंगे सिद्धा - स्वलिंगे अन्यलिंगे तथैव